بررسی گسترده ی فقهی: قمار، قیادت، قیافه، کهانت و ... صفحه 27

تضعیف شده، ناتمام است و دلالت می کند هر چیزی که با آن قمار کنند میسر است.

5. صحیحه ی مُعمَّر بن خَلَّاد:

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ- علیه السلام - قَالَ: النَّرْدُ وَ الشِّطْرَنْجُ وَ الْأَرْبَعَهَ عَشَرَ بِمَنْزِلَهٍ وَاحِدَهٍ وَ کُلُّ مَا قُومِرَ عَلَیْهِ فَهُوَ مَیْسِر.(1)

این روایت از لحاظ سند تمام است.

معمّر بن خلاد نقل می کند که امام کاظم- علیه السلام - فرمودند: نرد و شطرنج(2) و اربعه عشر به منزله ی واحد هستند و هر

1- وسائل الشیعه، ج17، کتاب التجاره، أبواب ما یکتسب به، باب104، ح1، ص324 و الکافی، ج6، ص435. این روایت که در باب104 قرار دارد به خاطر این که ذیل آن با ذیل روایت قبل مشابه است، در این جا ذکر شد.
2- تلفظ صحیح این کلمه بعد از تعریب، شِطرنج است؛ زیرا در عربی وزن شَطرنج نداریم، هرچند بعضی شَطرنج و عده ای هم شُطرنج گفته اند. ü المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج 2، ص312: (الشَّطْرَنْجُ) مُعَرَّبٌ بِالْفَتْحِ و قِیلَ بِالْکَسْرِ وَ هُوَ الْمُخْتَارُ قَالَ ابْنُ الْجَوَالِیقِیُّ فِی کِتَابِ مَا تَلْحَنُ فِیهِ الْعَامَّهُ وَ مِمَّا یُکْسَرُ و الْعَامَّهُ تَفْتَحُهُ أَوْ تَضُمُّهُ و هُوَ (الشِّطْرَنْجُ) بِکَسْرِ الشِّینِ قَالُوا و إنَّمَا کُسِرَ لِیَکُونَ نَظِیرَ الْأَوْزَانِ الْعَرَبِیَّهِ مِثْلُ جِرْدَحْلٍ إذْ لَیْسَ فِی الْأَبْنِیَهِ الْعَرَبِیَّهِ فَعْلَلٌّ بِالْفَتْحِ حَتَّی یُحْمَلُ عَلَیْهِ. ü تاج العروس من جواهر القاموس، ج 3، ص415: الشِّطْرَنْج، کسر الشین فیه أَجود و لا یُفْتَح [أَوله] لیکون من باب جِرْدَحْلٍ. هکذا صرَّحَ الواحِدیّ: لُعْبَهٌ م أَی معروفه و السِّین لغه فیه، من الشَّطَارَه، أَو المُشَاطَره، راجعٌ للأَول، أَو من التَّشْطِیر، راجع للثانی، صرّح به ابن هشام اللَّخْمِیّ فی فَصِیحه، أو فارسیّ مُعَرَّبٌ من: صدرنک، أَی الحِیله، أَو من: شدرنج، أَی مَن اشْتَغلَ به ذَهَبَ عَنَاؤُه باطلًا، أَو من: شطرنج، أَی ساحل التعب، الأَخیر من الناموس و کلّ ذلک احتمالاتٌ. قال شیخنا: و دَعْوَی الاشتقاق فیه، أَو کَوْنه مأْخُوذاً من ماده من الموادّ، قد رَدّه ابن السَّرّاج و تَعَقَّبه بما لا غُبَارَ عَلَیْه، لأَن کُلًّا من المادّتین المأْخُوذِ منهما بَعْضٌ لأَصْلِه الذی أُریدَ أَخْذُه من تلک المادّهِ، فتأَمَّلْ. ثمّ ما نفاه المصنّفُ من فَتْحه، أَثبتَه غیرُه، و جَزَم به الحَریریّ و غیره و قالوا: الفتحُ لُغَهٌ ثابتهٌ، و لا یضُرُّها مُخالفَهُ أَوْزَانِ العربِ، لأَنه عَجمیٌّ مُعَرَّب، فلا یجی ءُ علی قواعدِ العربِ من کلِّ وَجْهٍ. و قال ابن بَرِّیّ فی حواشی الصّحاح: الأَسماءُ العَجَمِیَّه لا تُشتَقُّ من الأَسماءِ العربیّهِ، و الشّطْرنج خُمَاسیّ و اشتقاقه من شطر أَو سطر یُوجب کونها ثُلاثیّه فتکون النونُ و الجیمُ زائدتینِ، و هذا بَیِّنُ الفَسَادِ. و مثْلُه فی المُزْهر للجَلال، فلیُرَاجَع.