بررسی گسترده ی فقهی: قمار، قیادت، قیافه، کهانت و ... صفحه 347

المسأله السابعه و العشرون: هجاء المؤمن

اشاره

مسأله ی بیست و هفتم که مرحوم شیخ در نوع رابع از مکاسب محرمه یعنی «ما یحرم التکسب به لکونه عملاً محرماً فی نفسه» مطرح می فرماید، هجاء المؤمن است.

هجو خلاف مدح بوده و به معنی قدح، نکوهیدن، اهانت، ذکر معایب و ... است. البته در کتب لغت اختصاص به شعر داده شده است: «الهجاء هی الوقیعه فی الأشعار»(1). بعضی هم گفته اند

1- العین، ج 4، ص65: هَجَا یَهْجُو هِجَاءً، ممدود: [و هو] الوقیعه فی الأشعار. و الهِجَاءُ، ممدود: تَهْجِیَهُ الحروف، تقول: تَهَجَّأْتُ و تَهَجَّیْتُ بهمز و تبدیل. P لسان العرب، ج 15، ص353: هَجَاه یَهْجُوه هَجْواً و هِجاء و تَهْجَاء، مدود: شتمه بالشِّعر، و هو خلاف المَدْح. قال اللیث: هو الوَقِیعهُ فی الأَشْعار. و المُهَاجَاهُ بین الشاعِرَیْنِ: یَتهاجَیانِ. ابن سیده: و هَاجَیْتُه هَجَوْتُه و هَجَانِی. و هم یَتَهَاجَوْنَ: یَهْجُو بعضُهم بعضاً، و بینهم أُهْجُوَّهٌ و أُهْجِیّهٌ و مُهَاجَاهٌ یتَهاجَوْن بها. و المرأَه تَهْجُو زَوْجَها أَی تَذُمُّ صُحبته؛ و فی التهذیب: تَهْجُو صُحبه زوجها أَی تَذُمُّه و تَشْکُو صُحْبتَه. ابن سیده: و الهِجَاء تَقْطِیعُ اللفظه بحُروفِها. و هَجَوْتُ الحروف و تَهَجَّیْتُها هَجْواً و هِجاء و هَجَّیْتها تَهْجِیهً و تَهَجَّیتُ کله بمعنی. P المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج 2، ص635: هَجَاهُ: (یَهْجُوهُ) (هَجْواً) وَقَعَ فِیهِ بِالشِّعْرِ وَ سَبَّهُ و عَابَهُ و الاسْمُ (الهِجَاءُ) مِثْلُ کِتَابٍ وَ (هَجَوْتُ) الْقُرْآنَ (هَجْواً) أَیْضاً تَعَلَّمْتُهُ وَ یَتَعَدَّی إِلَی ثَانٍ بِالتَّضْعِیفِ فَیُقَالُ (هَجَّیْتُ) الصَّبیَّ الْقُرْآنَ وَ قِیلَ لِأَعْرَابِیِّ أَ تَقْرَأُ الْقُرْآنَ فَقَالَ وَ اللّهِ مَا (هَجَوْتُ) مِنْهُ حَرْفاً وَ (تَهَجَّیْتُهُ) أَیْضاً کَذلِکَ.