بررسی گسترده ی فقهی: قمار، قیادت، قیافه، کهانت و ... صفحه 59

بنابراین «میسر» همان بازی قمار است؛ نه آن رهن در قمار و نه آلت قمار، و در جایی هم که بر نفس آلت قمار تطبیق شده به اعتبار این است که کلمه ای در تقدیر گرفته شده که آن «لعب» می باشد.(1) و در روایتی هم که «میسر» به «ما قومر به» تفسیر شده است به قرینه ی صحیحه ی معمّر بن خلّاد مراد «ما قومر علیه» می باشد.

بحث نهایی در مورد «میسر» در آیه ی شریفه

همان طور که بیان کردیم دو معنای عمده در مورد میسر وجود دارد که یکی نفس جزور و دیگری آن عمل قماری است و با توضیحاتی که داده شد، معنای دوم را برتری دادیم و گفتیم این «میسر» همان <أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ> در آیه ی سوم سوره ی مبارکه ی مائده است که مراد خود عمل قماری است.

امّا نکته ای که در این جا وجود دارد این است که در بعضی تفاسیر(2) و کتب لغت(3)، معنای دیگری هم برای <أَنْ تَسْتَقْسِمُوا

1- اگر بگوییم میسر نام آلت قمار است، بر آلت قمار اصلی عرب که أقداح و أزلام است تطبیق داده نمی شود؛ زیرا هیچ کسی بر نفس آن أقداح و أزلام که آلت قمار است، میسر اطلاق نکرده است، بلکه یا بر جزور اطلاق کرده اند که رهن قمار است یا بر خود آن بازی اطلاق کرده اند. (امیرخانی)
2- البحر المحیط فی التفسیر، ج 4، ص173: قیل: الأزلام حصی کانوا یضربون بها ... و روی هذا عن ابن جبیر قالوا: و أزلام العرب ثلاثه أنواع: أحدها: الثلاثه التی یتخذها کل إنسان لنفسه فی أحدها افعل و فی الآخر لا تفعل و الثالث غفل فیجعلها فی خریطه، فإذا أراد فعل شی ء أدخل یده فی الخریطه منسابه، و ائتمر بما خرج له من الآمر أو الناهی. و إن خرج الغفل أعاد الضرب. و الثانی: سبعه قداح کانت عندها فی جوف الکعبه، فی أحدها العقل فی أمر الدیات من یحمله منهم فیضرب بالسبعه، فمن خرج علیه قدح العقل لزمه العقل، و فی آخر تصح، و فی آخر لا، فإذا أرادوا أمرا ضرب فیتبع ما یخرج، و فی آخر منکم، و فی آخر من غیرکم، و فی آخر ملصق، فإذا اختلفوا فی إنسان أهو منهم أم من غیرهم ضربوا فاتبعوا ما خرج، و فی سائرها لأحکام المیاه إذا أرادوا أن یحفروا لطلب المیاه ضربوا بالقداح، و فیها ذلک القداح، فحیث ما خرج عملوا به. و هذه السبعه أیضا متخذه عند کل کاهن من کهان العرب و حکامهم علی ما کانت فی الکعبه عند هبل. و الثالث: قداح المیسر و هی عشره، و تقدم شرح المیسر فی سوره البقره. هم چنین مراجعه شود به: التحریر و التنویر، ج5، ص27؛ التفسیر الحدیث، ج9، ص34؛ تفسیر القرآن العظیم لابن کثیر، ج3، ص20؛ التفسیر الواضح، ج1، ص474؛ فتح القدیر، ج2، ص13 و ... .
3- لسان العرب، ج 12، ص270: و فی التنزیل العزیز: (وَ أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ ذلِکُمْ فِسْقٌ)؛ قال الأَزهری: الاستقسام مذکور فی موضعه، و الأَزْلامُ کانت لقریش فی الجاهلیه مکتوب علیها أَمر و نهی و افْعَلْ و لا تَفْعَلْ، قد زُلّمَتْ و سُوِّیَتْ و وضعتْ فی الکعبه، یقوم بها سَدَنَهُ البیت، فإذا أَراد رجل سفراً أَو نکاحاً أَتی السادِنَ فقال: أَخْرِج لی زَلَماً، فیخرجه و ینظر إِلیه، فإذا خرج قِدْحُ الأَمر مضی علی ما عزم علیه، و إِن خرج قِدْحُ النهی قعد عما أَراده، و ربما کان مع الرجل زَلَمانِ وضعهما فی قِرابِه، فإِذا أَراد الاستقسام أَخرج أَحدهما.