ربا و راه های گریز از آن صفحه 129

دنیاگرایی اهل کلیسا و دست برداشتن از شعارهای اصولی دینی و اخلاقی آنان، نیز عاملی دیگر در این زمینه به شمار می آید.

1. اختصاص حرمت ربا به ربای جاهلی

1. اختصاص حرمت ربا به ربای جاهلی

برخی با استناد به آیه «لا تأکلوا الربوا اضعافا مضاعفه...» گفته اند: ربایی که قرآن آن را تحریم کرده است، ربای فاحش است؛ یعنی جایی که بهره به دو یا چند برابر اصل قرض برسد، ولی اگر بهره کم باشد، به گونه ای که هیچ فشاری به قرض کننده تحمیل نشود، حرام نیست.(1)

شیخ عبدالعزیز جاویش از نخستین کارشناسانی است که به این نظریه معتقد شد. وی می گوید:

ربای حرام همان ربای مرکّب (اضعافا مضاعفهً) است، ولی اگر ربا کم باشد، اشکالی ندارد.(2)

محمد رشید رضا نیز دیدگاهی همانند عبدالعزیز جاویش دارد. وی با استناد به دیدگاه ابن قیّم در تقسیم ربا به ربای جلّی و خفی و نیز با استناد به سخن احمد بن حنبل که معتقد بود، ربایی که هیچ شکّ و شبهه ای در حرمت آن نیست ربایی است که در قرآن به تحریم آن نص شده است که همان ربای نسیه و ربای جاهلیّت است که بهره مرکّب می گرفتند؛ یعنی ربایی که خانمان تهی دستان را بر باد می داد. احمد بن حنبل ربای حرام را همان ربای رایج در