- پیش گفتار 4
- اشاره 8
- بخش اول: مسائل اساسی و پیش نیازها 8
- ربا در لغت و اصطلاح شرع و اقتصاد 8
- اشاره 9
- تاریخ جایز شمردن رباخواری 9
- 1 _ سومریان 10
- 2 _ بابل 10
- الف) رباخواری در ملّت های باستان 10
- 3 _ آشوریان 10
- 4 _ هند 10
- 6 _ یونان و روم 11
- 5 _ مصر باستان 11
- اشاره 13
- 1 _ یهودیّت 13
- ب) رباخواری در اروپای قرون وسطا و رنسانس 13
- 2 _ رویکرد کلیسا در اروپای قرون وسطا 15
- 3 _ اقتصاد پس از رنسانس تا عصر جدید 17
- الف) ملّت های باستان 19
- اشاره 19
- اشاره 19
- تاریخ تحریم رباخواری 19
- 1. یونان 19
- 2. روم 20
- 3. عربستان 20
- اشاره 21
- ب) ادیان آسمانی 21
- 1. آیین یهودیّت 21
- 2. آیین مسیحیّت 22
- 3. آیین اسلام 23
- الف) آثار فردی 26
- اشاره 26
- اشاره 26
- پی آمدهای زیان بار ربا 26
- 1. کینه جویی 32
- 2. ترس و دلهره همیشگی 33
- 3. بخل ورزیدن 34
- اشاره 36
- 1. ایجاد فاصله طبقاتی 36
- ب) آثار زیان بار اجتماعی 36
- 2. رواج بی کاری 38
- 4. نابودی جامعه از جهت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی 40
- 3. تورّم 40
- 5. استعمار کشورهای وام گیرنده از سوی کشورهای وام دهنده 46
- اشاره 50
- مصادیق ربا 50
- 1. ربا در جامعه بین المللی 50
- 2. ربا در بانک ها و دولت ها 51
- 3. ربا در داد و ستدهای مردمی 56
- اشاره 58
- بخش دوم: تحریم ربا در اسلام 58
- آثار تدریجی بودن تحریم ربا 59
- اشاره 59
- 2 _ آوردن حکایت عبرت آموز رباخواری یهود 60
- 1 _ ناپسند شمردن رباخواری 60
- 4 _ تحریم قاطع و فراگیر ربا 61
- 3 _ تحریم ربای فاحش 61
- پی آمدهای نظریه تدریج 61
- پی آمد نظریّه تدریج از نظر کاربردی 63
- 1. مرحله اول به صورت پند و اندرز 64
- تحریم ربا در قرآن 64
- اشاره 64
- 2. مرحله دوم به شکل عبرت آموزی از یهود 65
- 3. مرحله سوم به صورت نهی جزیی در بعضی موارد یا نهی آشکار ابتدایی 65
- 4. مرحله چهارم به صورت تحریم مطلق ربا 66
- چند نکته تفسیری در آیات ربا 67
- ربا در روایات 73
- تحریم ربا از دیدگاه عقل 78
- اجماع بر تحریم ربا 78
- اشاره 80
- گونه های ربا 80
- اشاره 80
- الف _ ربای معاملی 80
- شرایط ربای معاملی 83
- معیار کیل و وزن دار بودن چیست؟ 84
- فراگیر بودن ربای معاملی 87
- اشاره 87
- ب _ ربای قرض 87
- موضوع ربای قرض 87
- د _ ربای تولیدی 88
- ج _ ربای مصرفی 88
- ه _ ربای جلی و ربای خفی 89
- و _ ربای جاهلی و غیر جاهلی 90
- دیدگاه فقیهان اهل سنت در زمینه تحریم اقسام ربا 91
- دیدگاه فقیهان شیعه درباره تحریم اقسام ربا 93
- اشاره 96
- اشاره 96
- 1 _ پول کالایی 96
- داد و ستدهای ربوی پولی 96
- بخش سوم: تاریخ و انواع پول 96
- تعریف پول 96
- اشاره 96
- تاریخ و انواع پول 96
- 2 _ پول فلزی 97
- 3 _ پول کاغذی 98
- 5 _ شبه پول 102
- 4 _ پول تحریری 102
- اشاره 103
- پول پایه در صدر اسلام 103
- ارزش ذاتی یا اعتباری بودن پول در صدر اسلام 104
- قیمی یا مثلی بودن پول 106
- اشاره 111
- بخش چهارم: حیله های شرعی گریز از ربا 111
- مخالفان حیله های شرعی فرار از ربا 112
- موافقان حیله های شرعی فرار از ربا 117
- 1 _ مضاربه 119
- داد و ستدهای جای گزین ربا 119
- اشاره 119
- 2 _ شراکت 122
- 3 _ فروش قسطی 123
- 4 _ داد و ستدهای سَلَف (پیش فروش) 124
- 5 _ مزارعه 125
- 6 _ مساقات 126
- 7 _ جعاله 126
- شبهه ها درباره حرمت ربا 127
- اشاره 127
- 1. اختصاص حرمت ربا به ربای جاهلی 129
- 2 _ اختصاص تحریم ربا به ربای مصرفی 134
- 3 _ حلال بودن ربا تا میزان جبران تورّم 142
- 4 _ فرق میان بهره و ربا 146
- اشاره 148
- 5 _ استثناهای ربا 148
- 1 _ ربای میان زن و شوهر 148
- 2 _ پدر و فرزند 149
- 3 _ مالک و عبد 150
- 4 _ مسلمان و کافر 150
- کیفر دنیایی رباخوار 151
- اشاره 151
- اشاره 151
- 1 _ فاسق بودن رباخوار 151
- بخش پنجم: کیفر رباخوار 151
- 3 _ در آتش سوختن رباخوار و سوزاندن سرمایه او 152
- 2 _ اثبات کفر برای رباخوار 152
- الف _ کیفر در برزخ 153
- 2 _ وقوع زلزله و خورشیدگرفتگی 153
- کیفر رباخوار در آخرت 153
- 1 _ هلاکت جامعه 153
- کیفر عمومی رباخوار در دنیا 153
- اشاره 153
- 1 _ رباخوار از اصحاب آتش است. 154
- 2 _ ربا نابود کننده عمل انسان است. 154
- 3 _ انگشت نما بودن در روز قیامت 154
- ب _ مجازات در قیامت 154
- مجازات ربا و حیله های ربوی در قانون مجازات های اسلامی 155
- بانک 157
- تعریف بانک 157
- اشاره 157
- بخش ششم: بانک و تسهیلات بانکی 157
- اشاره 157
- تاریخ بانک داری 158
- بانک داری در ایران 159
- برخورد اندیشمندان دینی با مسأله بانک داری 161
- اقسام بهره های بانکی (ربوی و غیر ربوی) 164
- چگونگی مشارکت مردم در بانک ها(ی جمهوری اسلامی ایران) 167
- اشاره 167
- 1 _ حساب جاری (قرض الحسنه) 168
- 3 _ سپرده های سرمایه گذاری مدّت دار 169
- 2 _ حساب پس انداز (قرض الحسنه) 169
- انواع تسهیلات اعطایی بانک ها به مردم 171
- اشاره 171
- الف) قراردادهای مشارکتی 171
- اشاره 171
- ویژگی های قراردادهای مشارکتی 171
- محدودیت های قراردادهای مشارکتی 172
- اشاره 172
- ب) قراردادها با بازدهی ثابت 172
- ج) قراردادهای با بازدهی متغیّر 174
- اشاره 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی ثابت 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی متغیّر 175
- د) قرض الحسنه 176
- عملکرد بانک ها در جمهوری اسلامی ایران 176
- راه کارهای مناسب برای بانک داری بدون ربا 181
- نقش رسانه در توجه دادن مسئولان و مردم به اهمیّت پدیده ربا 186
- اشاره 186
- بخش هفتم: همراه با برنامه سازان 186
- نقد و بررسی عملکرد رسانه در زمینه پدیده رباخواری 187
- پیشنهادهای برنامه ای در سطح کلان 188
- پیشنهادهای برنامه ای 190
- پرسش های مردمی 191
- پرسش های کارشناسی 191
- سخن پایانی 194
- کتاب نامه 195
همه فرقه ها داد و ستدهای با بهره انجام می دادند؛ در حالی که آن را ربا می دانستند. در آغاز، کلیسای کاتولیک با این کار آن ها به شدّت مقابله می کرد.(1)
با انقلاب صنعتی اروپا و نیاز کارخانه ها به فراهم ساختن مالی، بانک داری یهودی اهمیّت زیادی یافت؛ به گونه ای که دیگر برای عالمان یهود و صرّافان یهودی ممکن نبود به بهانه تحریم ربا از این موقعیّت بهره نگیرند، بلکه آنان لازم دانستند شریعت (یهودیّت) را به زیر سلطه مصالح و منافع شخصی درآورند تا از راه پول (که رگ حیات اقتصادی است) سیطره خود بر امّی ها (غیر یهود) را ادامه دهند. امروزه بیش تر کارتل ها و شرکت های چند ملیّتی که نبض اقتصاد و سیاست جهانی را در دست دارند، از آنِ یهودیان است.(2)
2 _ رویکرد کلیسا در اروپای قرون وسطا
2 _ رویکرد کلیسا در اروپای قرون وسطا
قرن پنجم تا پانزدهم میلادی به دوره قرون وسطا معروف است. در این دوره، دیدگاه قطعی کلیسا، تا قرن دوازدهم حرام بودن ربا بود.(3)
این تغییر رویکرد در نتیجه موج مادی گری و سکولاریسم در پایان قرون وسطا، همراه با رشد تجارت (و داد و ستدهای پولی در بازار) در اروپا، جهت گیری هایی جدید پدید آورد. از یک سو، سکولاریسم(4) در جامعه اروپایی نیرومندتر می شد. به باور سردمداران این دیدگاه، می بایست پول با بهره قرض
1- عبدالرحمن سیری احمد، بررسی تطبیقی بهره و ربا، برگردان: فتح اللّه حقّانی، نشر احسان، 1379 ه . ق، چ 1، ص 90، برگرفته از: مجله یهود، «هاآرتص»، ص 90.
2- عبدالرحمن سیری احمد، بررسی تطبیقی بهره و ربا، برگردان: فتح اللّه حقّانی، نشر احسان، 1379 ه . ق، چ 1، ص 90، برگرفته از: مجله یهود، «هاآرتص»، ص 90.
3- عبدالرحمن سیری احمد، بررسی تطبیقی بهره و ربا، برگردان: فتح اللّه حقّانی، نشر احسان، 1379 ه . ق، چ 1، ص 90، برگرفته از: مجله یهود، «هاآرتص»، ص 90.
4- سکولاریست ها برای بررسی قضایای گوناگون، روش های عقلی و منطقی بنا نهادند. بر اساس این روش، آموزه های کتاب های آسمانی قابل ردّ یا پذیرش هستند. اگر این آموزه ها با استدلال های منطقی تأیید شوند، پذیرفتنی هستند و در غیر این صورت پذیرفتنی نیستند. نک: بررسی تطبیقی بهره و ربا، ص 171.