- پیش گفتار 4
- بخش اول: مسائل اساسی و پیش نیازها 8
- اشاره 8
- ربا در لغت و اصطلاح شرع و اقتصاد 8
- اشاره 9
- تاریخ جایز شمردن رباخواری 9
- 2 _ بابل 10
- الف) رباخواری در ملّت های باستان 10
- 3 _ آشوریان 10
- 4 _ هند 10
- 1 _ سومریان 10
- 5 _ مصر باستان 11
- 6 _ یونان و روم 11
- 1 _ یهودیّت 13
- ب) رباخواری در اروپای قرون وسطا و رنسانس 13
- اشاره 13
- 2 _ رویکرد کلیسا در اروپای قرون وسطا 15
- 3 _ اقتصاد پس از رنسانس تا عصر جدید 17
- 1. یونان 19
- الف) ملّت های باستان 19
- اشاره 19
- اشاره 19
- تاریخ تحریم رباخواری 19
- 3. عربستان 20
- 2. روم 20
- اشاره 21
- ب) ادیان آسمانی 21
- 1. آیین یهودیّت 21
- 2. آیین مسیحیّت 22
- 3. آیین اسلام 23
- اشاره 26
- الف) آثار فردی 26
- پی آمدهای زیان بار ربا 26
- اشاره 26
- 1. کینه جویی 32
- 2. ترس و دلهره همیشگی 33
- 3. بخل ورزیدن 34
- اشاره 36
- 1. ایجاد فاصله طبقاتی 36
- ب) آثار زیان بار اجتماعی 36
- 2. رواج بی کاری 38
- 3. تورّم 40
- 4. نابودی جامعه از جهت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی 40
- 5. استعمار کشورهای وام گیرنده از سوی کشورهای وام دهنده 46
- اشاره 50
- مصادیق ربا 50
- 1. ربا در جامعه بین المللی 50
- 2. ربا در بانک ها و دولت ها 51
- 3. ربا در داد و ستدهای مردمی 56
- اشاره 58
- بخش دوم: تحریم ربا در اسلام 58
- آثار تدریجی بودن تحریم ربا 59
- اشاره 59
- 1 _ ناپسند شمردن رباخواری 60
- 2 _ آوردن حکایت عبرت آموز رباخواری یهود 60
- 3 _ تحریم ربای فاحش 61
- پی آمدهای نظریه تدریج 61
- 4 _ تحریم قاطع و فراگیر ربا 61
- پی آمد نظریّه تدریج از نظر کاربردی 63
- 1. مرحله اول به صورت پند و اندرز 64
- اشاره 64
- تحریم ربا در قرآن 64
- 2. مرحله دوم به شکل عبرت آموزی از یهود 65
- 3. مرحله سوم به صورت نهی جزیی در بعضی موارد یا نهی آشکار ابتدایی 65
- 4. مرحله چهارم به صورت تحریم مطلق ربا 66
- چند نکته تفسیری در آیات ربا 67
- ربا در روایات 73
- تحریم ربا از دیدگاه عقل 78
- اجماع بر تحریم ربا 78
- گونه های ربا 80
- اشاره 80
- الف _ ربای معاملی 80
- اشاره 80
- شرایط ربای معاملی 83
- معیار کیل و وزن دار بودن چیست؟ 84
- فراگیر بودن ربای معاملی 87
- ب _ ربای قرض 87
- اشاره 87
- موضوع ربای قرض 87
- ج _ ربای مصرفی 88
- د _ ربای تولیدی 88
- ه _ ربای جلی و ربای خفی 89
- و _ ربای جاهلی و غیر جاهلی 90
- دیدگاه فقیهان اهل سنت در زمینه تحریم اقسام ربا 91
- دیدگاه فقیهان شیعه درباره تحریم اقسام ربا 93
- تعریف پول 96
- اشاره 96
- تاریخ و انواع پول 96
- اشاره 96
- داد و ستدهای ربوی پولی 96
- بخش سوم: تاریخ و انواع پول 96
- اشاره 96
- 1 _ پول کالایی 96
- 2 _ پول فلزی 97
- 3 _ پول کاغذی 98
- 4 _ پول تحریری 102
- 5 _ شبه پول 102
- پول پایه در صدر اسلام 103
- اشاره 103
- ارزش ذاتی یا اعتباری بودن پول در صدر اسلام 104
- قیمی یا مثلی بودن پول 106
- اشاره 111
- بخش چهارم: حیله های شرعی گریز از ربا 111
- مخالفان حیله های شرعی فرار از ربا 112
- موافقان حیله های شرعی فرار از ربا 117
- داد و ستدهای جای گزین ربا 119
- 1 _ مضاربه 119
- اشاره 119
- 2 _ شراکت 122
- 3 _ فروش قسطی 123
- 4 _ داد و ستدهای سَلَف (پیش فروش) 124
- 5 _ مزارعه 125
- 6 _ مساقات 126
- 7 _ جعاله 126
- اشاره 127
- شبهه ها درباره حرمت ربا 127
- 1. اختصاص حرمت ربا به ربای جاهلی 129
- 2 _ اختصاص تحریم ربا به ربای مصرفی 134
- 3 _ حلال بودن ربا تا میزان جبران تورّم 142
- 4 _ فرق میان بهره و ربا 146
- 1 _ ربای میان زن و شوهر 148
- 5 _ استثناهای ربا 148
- اشاره 148
- 2 _ پدر و فرزند 149
- 4 _ مسلمان و کافر 150
- 3 _ مالک و عبد 150
- اشاره 151
- 1 _ فاسق بودن رباخوار 151
- بخش پنجم: کیفر رباخوار 151
- کیفر دنیایی رباخوار 151
- اشاره 151
- 3 _ در آتش سوختن رباخوار و سوزاندن سرمایه او 152
- 2 _ اثبات کفر برای رباخوار 152
- الف _ کیفر در برزخ 153
- کیفر عمومی رباخوار در دنیا 153
- اشاره 153
- 2 _ وقوع زلزله و خورشیدگرفتگی 153
- 1 _ هلاکت جامعه 153
- کیفر رباخوار در آخرت 153
- 3 _ انگشت نما بودن در روز قیامت 154
- 1 _ رباخوار از اصحاب آتش است. 154
- 2 _ ربا نابود کننده عمل انسان است. 154
- ب _ مجازات در قیامت 154
- مجازات ربا و حیله های ربوی در قانون مجازات های اسلامی 155
- بخش ششم: بانک و تسهیلات بانکی 157
- بانک 157
- تعریف بانک 157
- اشاره 157
- اشاره 157
- تاریخ بانک داری 158
- بانک داری در ایران 159
- برخورد اندیشمندان دینی با مسأله بانک داری 161
- اقسام بهره های بانکی (ربوی و غیر ربوی) 164
- اشاره 167
- چگونگی مشارکت مردم در بانک ها(ی جمهوری اسلامی ایران) 167
- 1 _ حساب جاری (قرض الحسنه) 168
- 3 _ سپرده های سرمایه گذاری مدّت دار 169
- 2 _ حساب پس انداز (قرض الحسنه) 169
- الف) قراردادهای مشارکتی 171
- انواع تسهیلات اعطایی بانک ها به مردم 171
- اشاره 171
- ویژگی های قراردادهای مشارکتی 171
- اشاره 171
- اشاره 172
- ب) قراردادها با بازدهی ثابت 172
- محدودیت های قراردادهای مشارکتی 172
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی ثابت 174
- اشاره 174
- ج) قراردادهای با بازدهی متغیّر 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی متغیّر 175
- عملکرد بانک ها در جمهوری اسلامی ایران 176
- د) قرض الحسنه 176
- راه کارهای مناسب برای بانک داری بدون ربا 181
- بخش هفتم: همراه با برنامه سازان 186
- نقش رسانه در توجه دادن مسئولان و مردم به اهمیّت پدیده ربا 186
- اشاره 186
- نقد و بررسی عملکرد رسانه در زمینه پدیده رباخواری 187
- پیشنهادهای برنامه ای در سطح کلان 188
- پیشنهادهای برنامه ای 190
- پرسش های مردمی 191
- پرسش های کارشناسی 191
- سخن پایانی 194
- کتاب نامه 195
اقسام بهره های بانکی (ربوی و غیر ربوی)
اقسام بهره های بانکی (ربوی و غیر ربوی)
بحث های جنجالی درباره حرام بودن یا حرام نبودن بهره های بانکی و راه های فرار از آن، پژوهش هایی را در پی داشت که به شکل گیری بانک های بدون ربا در کشورهای گوناگون انجامید. نخستین بار در سال 1963 م. موسسه هایی به نام «بانک های پس انداز» در مصر روی کار آمد. سپس همانند آن در پاکستان و دیگر کشورها پایه ریزی شد، ولی فعالیّت این بانک ها در کنار بانک های ربوی بود. اساسا در ایران پس از انقلاب اسلامی و نیز در پاکستان کوشش شده است که نظام بانکی از اساس و پایه دگرگون شود و به سوی نظام غیر ربایی حرکت کند.(1)
ویژگی مشترک بانک ربوی و غیر ربوی این است که هر دو خدماتی را انجام می دهند و تسهیلاتی دارند و بر اساس این تسهیلات و خدمات، درآمدهایی به دست می آورند؛ یعنی بانک ها حق دارند در برابر این خدمات، کارمزد دریافت کنند و این کارمزد از نظر اقتصادی و حقوقی و فقهی پذیرفتنی است. تفاوت اساسی آن دو در این است که بانک ربوی از نظر اقتصادی و حقوقی و هم چنین تاریخی به پول به عنوان یک شی ء و یک کالای تجاری می نگرد که می توان از آن بهره گرفت و سود برد؛ یعنی گرفتن پول با بهره ای کم تر و اعطای آن با بهره بیش تر، درآمد اصلی بانک را تشکیل می دهد، ولی در بانک داری اسلامی این روند به کلّی عوض می شود؛ یعنی با حذف بهره و تحریم ربا، پول اصالت خود را از دست می دهد و بانک به عنوان واسطه،به
1- سیاست های پولی در بانک داری بدون ربا، ص 81 .