- پیش گفتار 4
- بخش اول: مسائل اساسی و پیش نیازها 8
- اشاره 8
- ربا در لغت و اصطلاح شرع و اقتصاد 8
- اشاره 9
- تاریخ جایز شمردن رباخواری 9
- الف) رباخواری در ملّت های باستان 10
- 2 _ بابل 10
- 4 _ هند 10
- 3 _ آشوریان 10
- 1 _ سومریان 10
- 5 _ مصر باستان 11
- 6 _ یونان و روم 11
- 1 _ یهودیّت 13
- ب) رباخواری در اروپای قرون وسطا و رنسانس 13
- اشاره 13
- 2 _ رویکرد کلیسا در اروپای قرون وسطا 15
- 3 _ اقتصاد پس از رنسانس تا عصر جدید 17
- 1. یونان 19
- اشاره 19
- الف) ملّت های باستان 19
- تاریخ تحریم رباخواری 19
- اشاره 19
- 2. روم 20
- 3. عربستان 20
- اشاره 21
- 1. آیین یهودیّت 21
- ب) ادیان آسمانی 21
- 2. آیین مسیحیّت 22
- 3. آیین اسلام 23
- پی آمدهای زیان بار ربا 26
- الف) آثار فردی 26
- اشاره 26
- اشاره 26
- 1. کینه جویی 32
- 2. ترس و دلهره همیشگی 33
- 3. بخل ورزیدن 34
- ب) آثار زیان بار اجتماعی 36
- اشاره 36
- 1. ایجاد فاصله طبقاتی 36
- 2. رواج بی کاری 38
- 3. تورّم 40
- 4. نابودی جامعه از جهت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی 40
- 5. استعمار کشورهای وام گیرنده از سوی کشورهای وام دهنده 46
- اشاره 50
- مصادیق ربا 50
- 1. ربا در جامعه بین المللی 50
- 2. ربا در بانک ها و دولت ها 51
- 3. ربا در داد و ستدهای مردمی 56
- اشاره 58
- بخش دوم: تحریم ربا در اسلام 58
- آثار تدریجی بودن تحریم ربا 59
- اشاره 59
- 1 _ ناپسند شمردن رباخواری 60
- 2 _ آوردن حکایت عبرت آموز رباخواری یهود 60
- پی آمدهای نظریه تدریج 61
- 3 _ تحریم ربای فاحش 61
- 4 _ تحریم قاطع و فراگیر ربا 61
- پی آمد نظریّه تدریج از نظر کاربردی 63
- تحریم ربا در قرآن 64
- 1. مرحله اول به صورت پند و اندرز 64
- اشاره 64
- 2. مرحله دوم به شکل عبرت آموزی از یهود 65
- 3. مرحله سوم به صورت نهی جزیی در بعضی موارد یا نهی آشکار ابتدایی 65
- 4. مرحله چهارم به صورت تحریم مطلق ربا 66
- چند نکته تفسیری در آیات ربا 67
- ربا در روایات 73
- تحریم ربا از دیدگاه عقل 78
- اجماع بر تحریم ربا 78
- اشاره 80
- الف _ ربای معاملی 80
- گونه های ربا 80
- اشاره 80
- شرایط ربای معاملی 83
- معیار کیل و وزن دار بودن چیست؟ 84
- اشاره 87
- فراگیر بودن ربای معاملی 87
- ب _ ربای قرض 87
- موضوع ربای قرض 87
- ج _ ربای مصرفی 88
- د _ ربای تولیدی 88
- ه _ ربای جلی و ربای خفی 89
- و _ ربای جاهلی و غیر جاهلی 90
- دیدگاه فقیهان اهل سنت در زمینه تحریم اقسام ربا 91
- دیدگاه فقیهان شیعه درباره تحریم اقسام ربا 93
- اشاره 96
- اشاره 96
- تعریف پول 96
- تاریخ و انواع پول 96
- داد و ستدهای ربوی پولی 96
- اشاره 96
- بخش سوم: تاریخ و انواع پول 96
- 1 _ پول کالایی 96
- 2 _ پول فلزی 97
- 3 _ پول کاغذی 98
- 4 _ پول تحریری 102
- 5 _ شبه پول 102
- پول پایه در صدر اسلام 103
- اشاره 103
- ارزش ذاتی یا اعتباری بودن پول در صدر اسلام 104
- قیمی یا مثلی بودن پول 106
- اشاره 111
- بخش چهارم: حیله های شرعی گریز از ربا 111
- مخالفان حیله های شرعی فرار از ربا 112
- موافقان حیله های شرعی فرار از ربا 117
- 1 _ مضاربه 119
- اشاره 119
- داد و ستدهای جای گزین ربا 119
- 2 _ شراکت 122
- 3 _ فروش قسطی 123
- 4 _ داد و ستدهای سَلَف (پیش فروش) 124
- 5 _ مزارعه 125
- 7 _ جعاله 126
- 6 _ مساقات 126
- شبهه ها درباره حرمت ربا 127
- اشاره 127
- 1. اختصاص حرمت ربا به ربای جاهلی 129
- 2 _ اختصاص تحریم ربا به ربای مصرفی 134
- 3 _ حلال بودن ربا تا میزان جبران تورّم 142
- 4 _ فرق میان بهره و ربا 146
- 1 _ ربای میان زن و شوهر 148
- 5 _ استثناهای ربا 148
- اشاره 148
- 2 _ پدر و فرزند 149
- 4 _ مسلمان و کافر 150
- 3 _ مالک و عبد 150
- بخش پنجم: کیفر رباخوار 151
- اشاره 151
- اشاره 151
- کیفر دنیایی رباخوار 151
- 1 _ فاسق بودن رباخوار 151
- 3 _ در آتش سوختن رباخوار و سوزاندن سرمایه او 152
- 2 _ اثبات کفر برای رباخوار 152
- اشاره 153
- الف _ کیفر در برزخ 153
- 1 _ هلاکت جامعه 153
- کیفر عمومی رباخوار در دنیا 153
- 2 _ وقوع زلزله و خورشیدگرفتگی 153
- کیفر رباخوار در آخرت 153
- 1 _ رباخوار از اصحاب آتش است. 154
- 2 _ ربا نابود کننده عمل انسان است. 154
- 3 _ انگشت نما بودن در روز قیامت 154
- ب _ مجازات در قیامت 154
- مجازات ربا و حیله های ربوی در قانون مجازات های اسلامی 155
- بانک 157
- اشاره 157
- بخش ششم: بانک و تسهیلات بانکی 157
- تعریف بانک 157
- اشاره 157
- تاریخ بانک داری 158
- بانک داری در ایران 159
- برخورد اندیشمندان دینی با مسأله بانک داری 161
- اقسام بهره های بانکی (ربوی و غیر ربوی) 164
- چگونگی مشارکت مردم در بانک ها(ی جمهوری اسلامی ایران) 167
- اشاره 167
- 1 _ حساب جاری (قرض الحسنه) 168
- 3 _ سپرده های سرمایه گذاری مدّت دار 169
- 2 _ حساب پس انداز (قرض الحسنه) 169
- انواع تسهیلات اعطایی بانک ها به مردم 171
- الف) قراردادهای مشارکتی 171
- اشاره 171
- ویژگی های قراردادهای مشارکتی 171
- اشاره 171
- ب) قراردادها با بازدهی ثابت 172
- اشاره 172
- محدودیت های قراردادهای مشارکتی 172
- اشاره 174
- ج) قراردادهای با بازدهی متغیّر 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی ثابت 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی متغیّر 175
- د) قرض الحسنه 176
- عملکرد بانک ها در جمهوری اسلامی ایران 176
- راه کارهای مناسب برای بانک داری بدون ربا 181
- بخش هفتم: همراه با برنامه سازان 186
- اشاره 186
- نقش رسانه در توجه دادن مسئولان و مردم به اهمیّت پدیده ربا 186
- نقد و بررسی عملکرد رسانه در زمینه پدیده رباخواری 187
- پیشنهادهای برنامه ای در سطح کلان 188
- پیشنهادهای برنامه ای 190
- پرسش های مردمی 191
- پرسش های کارشناسی 191
- سخن پایانی 194
- کتاب نامه 195
ویژگی های قراردادهای با بازدهی ثابت
1 _ وارد نشدن در بازار حقیقی: در این قراردادها، بانک داری بدون ربا _ همانند بانک داری سنّتی _ تنها واسطه وجوه است؛ یعنی از یک سو پول می دهد و از سوی دیگر _ پس از گذشت مدّت زمانی _ پول دریافت می کند و نقشی در اقتصاد حقیقی ندارد.
2 _ تعیین سود بدون در نظر گرفتن عملکرد بنگاه: به مقتضای ماهیّت این قراردادها و برابر آیین نامه ها و راه کارهای اجرایی آن ها،(1) سود بانک بدون در نظر گرفتن وضعیّت اقتصادی آینده و با صرف نظر از عملکرد بنگاه بهره بردار از تسهیلات بانکی، تعیین می شود و مشتری به پرداخت آن متعهد می گردد. این همان ماهیّت بانکداری ربوی است.
ج) قراردادهای با بازدهی متغیّر
اشاره
ج) قراردادهای با بازدهی متغیّر
در این قراردادها نیز، بانک سرمایه مورد نیاز برای یک فعالیّت اقتصادی یا یک خانوار را فراهم می کند. به مقتضای ماهیّت این قراردادها سود بانک متغیّر بوده و به دگرگونی های اقتصادی و قیمت های نسبی در بازار حقیقی بستگی دارد. به گونه ای که حتّی احتمال دارد بانک سودی نکند، بلکه زیان ببیند. این قراردادها عبارت اند از:
1 _ داد و ستدهای سلف: در این روش، بانک ها برای فراهم ساختن سرمایه در گردش و نیازهای مالی محدود و مقطعی مؤسسه های اقتصادی، تولیدات آن مؤسسه ها را پیش خرید می کنند. در قرارداد سلف، بانک با پرداخت قیمت کالا،
1- نک: موّاد 49، 53، 56، 62 از آیین نامه اجرایی قانون بانک داری بدون ربا و ماده 6 دستورالعمل اجرایی خرید دین، برگرفته از: از بانک داری اسلامی، صص 169 به بعد.