ربا و راه های گریز از آن صفحه 175

مقدار معیّنی از کالای معلوم را در ذمّه فروشنده، مالک می شود و فروشنده متعهّدمی گردد تا در زمان قرارداد شده، کالای مورد نظر را تحویل دهد. هنگام معامله، قیمت انتظاری زمان تحویل کالا در نظر گرفته می شود و قیمت محصول به گونه ای تعیین می شود که بانک، سود مورد نظر خود را به دست آورد، ولی سود قطعی بانک زمان تحویل کالا و بر اساس قیمت بازاری آن کالا شکل می گیرد.

2 _ جعاله: در این عقد، بانک ها به عنوان عامل، انجام کاری (مانند ساخت یا تعمیر مسکن، پل، تأسیسات و...) را در برابر اجرت مشخصی بر عهده می گیرند و پس از انجام کار، اجرت را به صورت نقد یا طیّ اقساطی از صاحبکار اقتصادی دریافت می کنند. اجرت مورد نظر با توجّه به هزینه های کار، چنان مشخص می شود که بانک سود خود را به دست آورد، ولی سود قطعی پس از صرف هزینه ها و انجام کار مشخّص می شود. بانک ها معمولاً انجام کار را در قرارداد جعاله دیگری به پیمانکار ماهر واگذار می کنند؛ در نتیجه، سود بانک اختلاف اجرت دو جعاله خواهد بود.

ویژگی های قراردادهای با بازدهی متغیّر

1 _ وارد شدن بانک به بازار حقیقی: در این گونه قراردادها، با بستن قرارداد، بانک همانند یک بنگاه اقتصادی وارد بازار کار حقیقی می شود. در قرارداد سلف، بانک مالک مقدار معیّنی از کالای حقیقی است که ارزش آن تحت تأثیر دگرگونی های اقتصادی آینده است. در قرارداد جعاله نیز پس از بستن قرارداد، بانک انجام کاری را بر عهده می گیرد که نیازمند هزینه های واقعی است و میزان آن هزینه ها به قیمت های نسبی و وضعیّت کلّی اقتصاد بستگی دارد.

2 _ هم سویی سود بانک با دگرگونی های اقتصادی: خطرهای اقتصادی هر بنگاه