- پیش گفتار 4
- بخش اول: مسائل اساسی و پیش نیازها 8
- اشاره 8
- ربا در لغت و اصطلاح شرع و اقتصاد 8
- تاریخ جایز شمردن رباخواری 9
- اشاره 9
- 2 _ بابل 10
- 3 _ آشوریان 10
- 1 _ سومریان 10
- الف) رباخواری در ملّت های باستان 10
- 4 _ هند 10
- 6 _ یونان و روم 11
- 5 _ مصر باستان 11
- اشاره 13
- 1 _ یهودیّت 13
- ب) رباخواری در اروپای قرون وسطا و رنسانس 13
- 2 _ رویکرد کلیسا در اروپای قرون وسطا 15
- 3 _ اقتصاد پس از رنسانس تا عصر جدید 17
- 1. یونان 19
- تاریخ تحریم رباخواری 19
- الف) ملّت های باستان 19
- اشاره 19
- اشاره 19
- 3. عربستان 20
- 2. روم 20
- ب) ادیان آسمانی 21
- 1. آیین یهودیّت 21
- اشاره 21
- 2. آیین مسیحیّت 22
- 3. آیین اسلام 23
- الف) آثار فردی 26
- اشاره 26
- پی آمدهای زیان بار ربا 26
- اشاره 26
- 1. کینه جویی 32
- 2. ترس و دلهره همیشگی 33
- 3. بخل ورزیدن 34
- ب) آثار زیان بار اجتماعی 36
- اشاره 36
- 1. ایجاد فاصله طبقاتی 36
- 2. رواج بی کاری 38
- 3. تورّم 40
- 4. نابودی جامعه از جهت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی 40
- 5. استعمار کشورهای وام گیرنده از سوی کشورهای وام دهنده 46
- مصادیق ربا 50
- اشاره 50
- 1. ربا در جامعه بین المللی 50
- 2. ربا در بانک ها و دولت ها 51
- 3. ربا در داد و ستدهای مردمی 56
- بخش دوم: تحریم ربا در اسلام 58
- اشاره 58
- آثار تدریجی بودن تحریم ربا 59
- اشاره 59
- 2 _ آوردن حکایت عبرت آموز رباخواری یهود 60
- 1 _ ناپسند شمردن رباخواری 60
- 3 _ تحریم ربای فاحش 61
- 4 _ تحریم قاطع و فراگیر ربا 61
- پی آمدهای نظریه تدریج 61
- پی آمد نظریّه تدریج از نظر کاربردی 63
- تحریم ربا در قرآن 64
- 1. مرحله اول به صورت پند و اندرز 64
- اشاره 64
- 2. مرحله دوم به شکل عبرت آموزی از یهود 65
- 3. مرحله سوم به صورت نهی جزیی در بعضی موارد یا نهی آشکار ابتدایی 65
- 4. مرحله چهارم به صورت تحریم مطلق ربا 66
- چند نکته تفسیری در آیات ربا 67
- ربا در روایات 73
- تحریم ربا از دیدگاه عقل 78
- اجماع بر تحریم ربا 78
- گونه های ربا 80
- الف _ ربای معاملی 80
- اشاره 80
- اشاره 80
- شرایط ربای معاملی 83
- معیار کیل و وزن دار بودن چیست؟ 84
- اشاره 87
- فراگیر بودن ربای معاملی 87
- موضوع ربای قرض 87
- ب _ ربای قرض 87
- د _ ربای تولیدی 88
- ج _ ربای مصرفی 88
- ه _ ربای جلی و ربای خفی 89
- و _ ربای جاهلی و غیر جاهلی 90
- دیدگاه فقیهان اهل سنت در زمینه تحریم اقسام ربا 91
- دیدگاه فقیهان شیعه درباره تحریم اقسام ربا 93
- اشاره 96
- تعریف پول 96
- اشاره 96
- داد و ستدهای ربوی پولی 96
- تاریخ و انواع پول 96
- اشاره 96
- بخش سوم: تاریخ و انواع پول 96
- 1 _ پول کالایی 96
- 2 _ پول فلزی 97
- 3 _ پول کاغذی 98
- 5 _ شبه پول 102
- 4 _ پول تحریری 102
- پول پایه در صدر اسلام 103
- اشاره 103
- ارزش ذاتی یا اعتباری بودن پول در صدر اسلام 104
- قیمی یا مثلی بودن پول 106
- بخش چهارم: حیله های شرعی گریز از ربا 111
- اشاره 111
- مخالفان حیله های شرعی فرار از ربا 112
- موافقان حیله های شرعی فرار از ربا 117
- داد و ستدهای جای گزین ربا 119
- اشاره 119
- 1 _ مضاربه 119
- 2 _ شراکت 122
- 3 _ فروش قسطی 123
- 4 _ داد و ستدهای سَلَف (پیش فروش) 124
- 5 _ مزارعه 125
- 6 _ مساقات 126
- 7 _ جعاله 126
- اشاره 127
- شبهه ها درباره حرمت ربا 127
- 1. اختصاص حرمت ربا به ربای جاهلی 129
- 2 _ اختصاص تحریم ربا به ربای مصرفی 134
- 3 _ حلال بودن ربا تا میزان جبران تورّم 142
- 4 _ فرق میان بهره و ربا 146
- 1 _ ربای میان زن و شوهر 148
- اشاره 148
- 5 _ استثناهای ربا 148
- 2 _ پدر و فرزند 149
- 4 _ مسلمان و کافر 150
- 3 _ مالک و عبد 150
- 1 _ فاسق بودن رباخوار 151
- اشاره 151
- اشاره 151
- کیفر دنیایی رباخوار 151
- بخش پنجم: کیفر رباخوار 151
- 3 _ در آتش سوختن رباخوار و سوزاندن سرمایه او 152
- 2 _ اثبات کفر برای رباخوار 152
- اشاره 153
- کیفر عمومی رباخوار در دنیا 153
- 1 _ هلاکت جامعه 153
- 2 _ وقوع زلزله و خورشیدگرفتگی 153
- الف _ کیفر در برزخ 153
- کیفر رباخوار در آخرت 153
- 2 _ ربا نابود کننده عمل انسان است. 154
- 3 _ انگشت نما بودن در روز قیامت 154
- 1 _ رباخوار از اصحاب آتش است. 154
- ب _ مجازات در قیامت 154
- مجازات ربا و حیله های ربوی در قانون مجازات های اسلامی 155
- بخش ششم: بانک و تسهیلات بانکی 157
- تعریف بانک 157
- اشاره 157
- اشاره 157
- بانک 157
- تاریخ بانک داری 158
- بانک داری در ایران 159
- برخورد اندیشمندان دینی با مسأله بانک داری 161
- اقسام بهره های بانکی (ربوی و غیر ربوی) 164
- چگونگی مشارکت مردم در بانک ها(ی جمهوری اسلامی ایران) 167
- اشاره 167
- 1 _ حساب جاری (قرض الحسنه) 168
- 2 _ حساب پس انداز (قرض الحسنه) 169
- 3 _ سپرده های سرمایه گذاری مدّت دار 169
- ویژگی های قراردادهای مشارکتی 171
- انواع تسهیلات اعطایی بانک ها به مردم 171
- الف) قراردادهای مشارکتی 171
- اشاره 171
- اشاره 171
- اشاره 172
- ب) قراردادها با بازدهی ثابت 172
- محدودیت های قراردادهای مشارکتی 172
- ج) قراردادهای با بازدهی متغیّر 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی ثابت 174
- اشاره 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی متغیّر 175
- د) قرض الحسنه 176
- عملکرد بانک ها در جمهوری اسلامی ایران 176
- راه کارهای مناسب برای بانک داری بدون ربا 181
- بخش هفتم: همراه با برنامه سازان 186
- اشاره 186
- نقش رسانه در توجه دادن مسئولان و مردم به اهمیّت پدیده ربا 186
- نقد و بررسی عملکرد رسانه در زمینه پدیده رباخواری 187
- پیشنهادهای برنامه ای در سطح کلان 188
- پیشنهادهای برنامه ای 190
- پرسش های مردمی 191
- پرسش های کارشناسی 191
- سخن پایانی 194
- کتاب نامه 195
زمانی بر مردم خواهد رسید که هیچ کس از رباخواری سالم نمی ماند و اگر هم ربا نخورد گرد و غبار آن به او می رسد.
راه اندازی و گسترش بانک های غربی در دیگر مناطق جهان، ربا را وارد عرصه بین المللی کرد. کم تر کشوری را می توان یافت که جزو هیچ یک از گروه های ربا گیرنده یا رباخوار نباشد. کشورهای اسلامی نیز از این امر به دور نیستند؛ هرچند اسلام ربا گرفتن از کافر حربی را جایز دانسته است،(1) ولی متأسفانه امروزه بیش تر کشورهای اسلامی که در این وادی غوطه ورند، از کشورهای ربا دهنده هستند؛ نه ربا گیرنده.
امروزه بیش تر داد و ستدها با پول انجام می گیرد. بنابراین، ربای معاملی در جهان کم تر اتّفاق می افتد؛ مثل این که دولت هزار تن برنج درجه یک را با دو هزار تن برنج درجه دو عوض کند که این از مصادیق ربای معاملی است، ولی ربای قرض که همان قرض گرفتن با بهره است، بیش تر مناطق عالم را فرا گرفته است.
2. ربا در بانک ها و دولت ها
2. ربا در بانک ها و دولت ها
راز پیدایش بانک ها ربا بود و علّت استوار ماندن آن نیز رباست؛ زیرا با حذف بهره از نظام بانکی، شالوده بانک از هم می پاشد. از همین رو، وقتی بانک ها در کشورهای اسلامی رواج یافت و بخش جدایی ناپذیر اقتصاد کشورهای اسلامی گردید، برخی از عالمان اهل سنّت به فکر چاره جویی افتادند. برخی با توسّل به این که بهره اندک ربا نیست، با حاکمان وقت، همگام
1- امام خمینی، استفتائات، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1376، چ 4، ج 2، ص 132، پرسش 14؛ جواهرالکلام، ج 23، ص 382.