ربا و راه های گریز از آن صفحه 56

3. ربا در داد و ستدهای مردمی

3. ربا در داد و ستدهای مردمی

متأسّفانه آگاهی نداشتن مردم از قوانین شرعی کسب و تجارت،(1) افراد بسیاری را در دام ربای ناخواسته گرفتار کرده است. بیش تر مردم با عوض کردن نام قرض ربوی به مضاربه، آن را بر خود حلال می دانند؛ در صورتی که، مضاربه شرایط ویژه ای دارد. به ویژه آن که پس از انقلاب اسلامی و تشکیل نظام بانک داری بدون ربا و پرداخت سود علی الحساب، مردم سود قطعی را به اسم مقدار درصدی در نظر می گیرند و می پندارند که این سود چون اسم درصد روی آن است، حلال می باشد. از نمونه های روشنی که در جامعه رواج گسترده ای دارد، در اجازه منزل یا مغازه است. برای مثال، مستأجر خانه ای را که اجاره آن 60 هزار تومان است، به 2 میلیون تومان رهن می کند و خانه را اجاره می کند؛ غافل از این که با این کار دو میلیون تومان قرض داده است و ماهی 60 هزار تومان بهره دریافت می کند. البتّه به طور مستقیم آن را نمی گیرد، بلکه به جای آن از خانه ای که اجاره اش ماهی 60 هزار تومان بوده است، استفاده می کند و این کار رباست؛(2) راه شرعی برای این مورد این است که مستأجر خانه را به مبلغ کمی اجاره کند و صاحب خانه خانه را به مبلغ مثلاً پنج هزار تومان اجاره دهد؛ به شرط این که مستأجر مبلغ دو میلیون تومان به او قرض الحسنه بدهد. در این صورت، ربا نخواهد بود.(3)

1- علی علیه السلام می فرماید: «من اتّجر بغیر فقهٍ فَقَد اِرْتَطَمَ فی الرّبا؛ کسی که بدون آموزش فقه اسلامی تجارت کند، به رباخواری آلوده شود». نهج البلاغه، دشتی، ص 736، حکمت 447.
2- استفتائات امام خمینی، ج 2، ص 293، باب قرض، پرسش 32.
3- محمد فاضل لنکرانی، جامع المسائل، چاپ مهر، ج 2، ص 302، پرسش 819 ؛ محمدرضا غفوریان، «ارزیابی راه های گریز از ربا در نگاه امام خمینی و شهید صدر»، مجله فقه، ش 11 و 12، 1376، ص 69 .