- پیش گفتار 4
- ربا در لغت و اصطلاح شرع و اقتصاد 8
- بخش اول: مسائل اساسی و پیش نیازها 8
- اشاره 8
- اشاره 9
- تاریخ جایز شمردن رباخواری 9
- 2 _ بابل 10
- 4 _ هند 10
- 1 _ سومریان 10
- 3 _ آشوریان 10
- الف) رباخواری در ملّت های باستان 10
- 6 _ یونان و روم 11
- 5 _ مصر باستان 11
- اشاره 13
- 1 _ یهودیّت 13
- ب) رباخواری در اروپای قرون وسطا و رنسانس 13
- 2 _ رویکرد کلیسا در اروپای قرون وسطا 15
- 3 _ اقتصاد پس از رنسانس تا عصر جدید 17
- تاریخ تحریم رباخواری 19
- اشاره 19
- اشاره 19
- الف) ملّت های باستان 19
- 1. یونان 19
- 3. عربستان 20
- 2. روم 20
- ب) ادیان آسمانی 21
- 1. آیین یهودیّت 21
- اشاره 21
- 2. آیین مسیحیّت 22
- 3. آیین اسلام 23
- پی آمدهای زیان بار ربا 26
- اشاره 26
- الف) آثار فردی 26
- اشاره 26
- 1. کینه جویی 32
- 2. ترس و دلهره همیشگی 33
- 3. بخل ورزیدن 34
- ب) آثار زیان بار اجتماعی 36
- 1. ایجاد فاصله طبقاتی 36
- اشاره 36
- 2. رواج بی کاری 38
- 4. نابودی جامعه از جهت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی 40
- 3. تورّم 40
- 5. استعمار کشورهای وام گیرنده از سوی کشورهای وام دهنده 46
- اشاره 50
- مصادیق ربا 50
- 1. ربا در جامعه بین المللی 50
- 2. ربا در بانک ها و دولت ها 51
- 3. ربا در داد و ستدهای مردمی 56
- بخش دوم: تحریم ربا در اسلام 58
- اشاره 58
- اشاره 59
- آثار تدریجی بودن تحریم ربا 59
- 1 _ ناپسند شمردن رباخواری 60
- 2 _ آوردن حکایت عبرت آموز رباخواری یهود 60
- 4 _ تحریم قاطع و فراگیر ربا 61
- پی آمدهای نظریه تدریج 61
- 3 _ تحریم ربای فاحش 61
- پی آمد نظریّه تدریج از نظر کاربردی 63
- 1. مرحله اول به صورت پند و اندرز 64
- تحریم ربا در قرآن 64
- اشاره 64
- 2. مرحله دوم به شکل عبرت آموزی از یهود 65
- 3. مرحله سوم به صورت نهی جزیی در بعضی موارد یا نهی آشکار ابتدایی 65
- 4. مرحله چهارم به صورت تحریم مطلق ربا 66
- چند نکته تفسیری در آیات ربا 67
- ربا در روایات 73
- اجماع بر تحریم ربا 78
- تحریم ربا از دیدگاه عقل 78
- گونه های ربا 80
- الف _ ربای معاملی 80
- اشاره 80
- اشاره 80
- شرایط ربای معاملی 83
- معیار کیل و وزن دار بودن چیست؟ 84
- فراگیر بودن ربای معاملی 87
- ب _ ربای قرض 87
- اشاره 87
- موضوع ربای قرض 87
- ج _ ربای مصرفی 88
- د _ ربای تولیدی 88
- ه _ ربای جلی و ربای خفی 89
- و _ ربای جاهلی و غیر جاهلی 90
- دیدگاه فقیهان اهل سنت در زمینه تحریم اقسام ربا 91
- دیدگاه فقیهان شیعه درباره تحریم اقسام ربا 93
- اشاره 96
- تاریخ و انواع پول 96
- داد و ستدهای ربوی پولی 96
- 1 _ پول کالایی 96
- تعریف پول 96
- اشاره 96
- بخش سوم: تاریخ و انواع پول 96
- اشاره 96
- 2 _ پول فلزی 97
- 3 _ پول کاغذی 98
- 5 _ شبه پول 102
- 4 _ پول تحریری 102
- اشاره 103
- پول پایه در صدر اسلام 103
- ارزش ذاتی یا اعتباری بودن پول در صدر اسلام 104
- قیمی یا مثلی بودن پول 106
- اشاره 111
- بخش چهارم: حیله های شرعی گریز از ربا 111
- مخالفان حیله های شرعی فرار از ربا 112
- موافقان حیله های شرعی فرار از ربا 117
- اشاره 119
- 1 _ مضاربه 119
- داد و ستدهای جای گزین ربا 119
- 2 _ شراکت 122
- 3 _ فروش قسطی 123
- 4 _ داد و ستدهای سَلَف (پیش فروش) 124
- 5 _ مزارعه 125
- 7 _ جعاله 126
- 6 _ مساقات 126
- اشاره 127
- شبهه ها درباره حرمت ربا 127
- 1. اختصاص حرمت ربا به ربای جاهلی 129
- 2 _ اختصاص تحریم ربا به ربای مصرفی 134
- 3 _ حلال بودن ربا تا میزان جبران تورّم 142
- 4 _ فرق میان بهره و ربا 146
- اشاره 148
- 5 _ استثناهای ربا 148
- 1 _ ربای میان زن و شوهر 148
- 2 _ پدر و فرزند 149
- 4 _ مسلمان و کافر 150
- 3 _ مالک و عبد 150
- اشاره 151
- بخش پنجم: کیفر رباخوار 151
- کیفر دنیایی رباخوار 151
- اشاره 151
- 1 _ فاسق بودن رباخوار 151
- 3 _ در آتش سوختن رباخوار و سوزاندن سرمایه او 152
- 2 _ اثبات کفر برای رباخوار 152
- 2 _ وقوع زلزله و خورشیدگرفتگی 153
- کیفر رباخوار در آخرت 153
- 1 _ هلاکت جامعه 153
- الف _ کیفر در برزخ 153
- کیفر عمومی رباخوار در دنیا 153
- اشاره 153
- ب _ مجازات در قیامت 154
- 2 _ ربا نابود کننده عمل انسان است. 154
- 3 _ انگشت نما بودن در روز قیامت 154
- 1 _ رباخوار از اصحاب آتش است. 154
- مجازات ربا و حیله های ربوی در قانون مجازات های اسلامی 155
- تعریف بانک 157
- بانک 157
- اشاره 157
- بخش ششم: بانک و تسهیلات بانکی 157
- اشاره 157
- تاریخ بانک داری 158
- بانک داری در ایران 159
- برخورد اندیشمندان دینی با مسأله بانک داری 161
- اقسام بهره های بانکی (ربوی و غیر ربوی) 164
- اشاره 167
- چگونگی مشارکت مردم در بانک ها(ی جمهوری اسلامی ایران) 167
- 1 _ حساب جاری (قرض الحسنه) 168
- 3 _ سپرده های سرمایه گذاری مدّت دار 169
- 2 _ حساب پس انداز (قرض الحسنه) 169
- الف) قراردادهای مشارکتی 171
- انواع تسهیلات اعطایی بانک ها به مردم 171
- اشاره 171
- اشاره 171
- ویژگی های قراردادهای مشارکتی 171
- محدودیت های قراردادهای مشارکتی 172
- ب) قراردادها با بازدهی ثابت 172
- اشاره 172
- اشاره 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی ثابت 174
- ج) قراردادهای با بازدهی متغیّر 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی متغیّر 175
- د) قرض الحسنه 176
- عملکرد بانک ها در جمهوری اسلامی ایران 176
- راه کارهای مناسب برای بانک داری بدون ربا 181
- اشاره 186
- بخش هفتم: همراه با برنامه سازان 186
- نقش رسانه در توجه دادن مسئولان و مردم به اهمیّت پدیده ربا 186
- نقد و بررسی عملکرد رسانه در زمینه پدیده رباخواری 187
- پیشنهادهای برنامه ای در سطح کلان 188
- پیشنهادهای برنامه ای 190
- پرسش های مردمی 191
- پرسش های کارشناسی 191
- سخن پایانی 194
- کتاب نامه 195
(هم چنین) به سبب ربا گرفتن، در حالی که از آن نهی شده بودند و به باطل خوردن مال مردم و برای کافران آن ها عذاب دردناکی آماده کرده ایم. (نساء: 160 و161)
در این آیه، خداوند با یادآوری کیفر و عذاب رباخواری برای یهودیان، ناخوشنودی خود را از این کار نشان می دهد و کیفر و عذاب آن را به مسلمانان گوشزد می کند.
3 _ تحریم ربای فاحش
ای کسانی که ایمان آورده اید، ربا (و سود پول) را چند برابر نخورید. از خدا بپرهیزید تا رستگار شوید و از آتشی که برای کافران آماده شده است، بپرهیزید. (آل عمران: 130 _ 131)
4 _ تحریم قاطع و فراگیر ربا
در این مرحله در چند آیه، خداوند ربا را قاطعانه ردّ کرده و آن را حرام می شمارد. (بقره: 275 _ 279)
پی آمدهای نظریه تدریج
پی آمدهای نظریه تدریج
پس از فروپاشی حاکمیّت کلیسا در دوره رنسانس و حلال شمردن ربای عادلانه در میان کشورهای غربی و نیز راه اندازی بانک های غربی در کشورهای اسلامی، زمینه طرح این شبهه در میان اندیشمندان مسلمان (بیش تر اهل سنّت) پدید آمد که در اسلام نیز تنها ربای زیاد و ناعادلانه حرام است. بر این اساس، برخی از عالمان اهل سنّت مانند شیخ عبدالعزیز جاویش، فتوا دادند که ربای غیر مضاعف حرام نیست.(1)
1- ابوسریع محمد عبدالهادی، الرّبا و القرض فی الفقه الاسلامی، ریاض، دارالاعتصام، صص 156 و 157.