ربا و راه های گریز از آن صفحه 64

فقیه و اندیشمند اسلامی حتّی نسبت به احکامی که تدریجی بودن آنها مسلّم است مانند حرام بودن شراب چنین نظری نداده است. در سیره گفتاری و رفتاری پیامبر وپیشوایان معصوم علیهم السلام نیز حتی درباره جامعه های تازه مسلمان، مثالی بر این مطلب وجود ندارد، بلکه برعکس متن صلح نامه پیامبر صلی الله علیه و آله ، با مسیحیان نَجران نشان می دهد که حضرت با آنان نیز شرط کرد که از رباخواری دست بردارند.(1)

تحریم ربا در قرآن

اشاره

تحریم ربا در قرآن

قرآن بارها با تعبیرهای گوناگون حرام بودن ربا را بیان کرده است. شاید بتوان گفت قرآن در چهار مرحله،(2) حرام بودن ربا را بیان کرده است:

1. مرحله اول به صورت پند و اندرز

وَ مَآ ءَاتَیْتُم مِّن رِّبًا لِّیَرْبُوَاْ فِی أَمْوَ الِ النَّاسِ فَلاَ یَرْبُواْ عِندَ اللَّهِ وَ مَآ ءَاتَیْتُم مِّن زَکَوهٍ تُرِیدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُوْلئِکَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ. (روم: 39)

آن چه به عنوان ربا می پردازید تا در اموال مردم فزونی یابد، نزد خدا فزونی نخواهد یافت و آن چه به عنوان زکات می پردازید و تنها رضای خدا را خواستارید (مایه برکت است) و کسانی که چنین می کنند. پاداش چندین برابر خواهند داشت.

برخی از مفسّران احتمال داده اند که این گونه از ربا، در ربای حلال (هدیه و بخشش بدون قصد قربت) است،(3) ولی برخی مانند علامه طباطبایی رحمه الله در المیزان، احتمال ربای حرام بودن را تقویت کرده اند.(4)

1- ابن اثیر، تاریخ کامل، بیروت، دار بیروت للطّباعه و النشر، 1402 ه . ق، ج 2، ص 294.
2- مسلم ملکوتی، الرّبا فی التّشریع الاسلامی، قم، چاپ مهر، 1395 ه . ق، چ 1، ج 1، صص 10 و 11.
3- مجمع البیان، ج 4، ص 306؛ تفسیر نمونه، ج 16، ص 444.
4- المیزان، ج 16، ص 185.