- پیش گفتار 4
- ربا در لغت و اصطلاح شرع و اقتصاد 8
- بخش اول: مسائل اساسی و پیش نیازها 8
- اشاره 8
- اشاره 9
- تاریخ جایز شمردن رباخواری 9
- 3 _ آشوریان 10
- 1 _ سومریان 10
- 2 _ بابل 10
- الف) رباخواری در ملّت های باستان 10
- 4 _ هند 10
- 5 _ مصر باستان 11
- 6 _ یونان و روم 11
- 1 _ یهودیّت 13
- اشاره 13
- ب) رباخواری در اروپای قرون وسطا و رنسانس 13
- 2 _ رویکرد کلیسا در اروپای قرون وسطا 15
- 3 _ اقتصاد پس از رنسانس تا عصر جدید 17
- اشاره 19
- تاریخ تحریم رباخواری 19
- 1. یونان 19
- اشاره 19
- الف) ملّت های باستان 19
- 2. روم 20
- 3. عربستان 20
- ب) ادیان آسمانی 21
- 1. آیین یهودیّت 21
- اشاره 21
- 2. آیین مسیحیّت 22
- 3. آیین اسلام 23
- پی آمدهای زیان بار ربا 26
- اشاره 26
- الف) آثار فردی 26
- اشاره 26
- 1. کینه جویی 32
- 2. ترس و دلهره همیشگی 33
- 3. بخل ورزیدن 34
- اشاره 36
- 1. ایجاد فاصله طبقاتی 36
- ب) آثار زیان بار اجتماعی 36
- 2. رواج بی کاری 38
- 4. نابودی جامعه از جهت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی 40
- 3. تورّم 40
- 5. استعمار کشورهای وام گیرنده از سوی کشورهای وام دهنده 46
- اشاره 50
- مصادیق ربا 50
- 1. ربا در جامعه بین المللی 50
- 2. ربا در بانک ها و دولت ها 51
- 3. ربا در داد و ستدهای مردمی 56
- بخش دوم: تحریم ربا در اسلام 58
- اشاره 58
- آثار تدریجی بودن تحریم ربا 59
- اشاره 59
- 2 _ آوردن حکایت عبرت آموز رباخواری یهود 60
- 1 _ ناپسند شمردن رباخواری 60
- پی آمدهای نظریه تدریج 61
- 3 _ تحریم ربای فاحش 61
- 4 _ تحریم قاطع و فراگیر ربا 61
- پی آمد نظریّه تدریج از نظر کاربردی 63
- اشاره 64
- 1. مرحله اول به صورت پند و اندرز 64
- تحریم ربا در قرآن 64
- 3. مرحله سوم به صورت نهی جزیی در بعضی موارد یا نهی آشکار ابتدایی 65
- 2. مرحله دوم به شکل عبرت آموزی از یهود 65
- 4. مرحله چهارم به صورت تحریم مطلق ربا 66
- چند نکته تفسیری در آیات ربا 67
- ربا در روایات 73
- اجماع بر تحریم ربا 78
- تحریم ربا از دیدگاه عقل 78
- اشاره 80
- اشاره 80
- گونه های ربا 80
- الف _ ربای معاملی 80
- شرایط ربای معاملی 83
- معیار کیل و وزن دار بودن چیست؟ 84
- اشاره 87
- فراگیر بودن ربای معاملی 87
- موضوع ربای قرض 87
- ب _ ربای قرض 87
- د _ ربای تولیدی 88
- ج _ ربای مصرفی 88
- ه _ ربای جلی و ربای خفی 89
- و _ ربای جاهلی و غیر جاهلی 90
- دیدگاه فقیهان اهل سنت در زمینه تحریم اقسام ربا 91
- دیدگاه فقیهان شیعه درباره تحریم اقسام ربا 93
- تاریخ و انواع پول 96
- 1 _ پول کالایی 96
- اشاره 96
- اشاره 96
- اشاره 96
- بخش سوم: تاریخ و انواع پول 96
- تعریف پول 96
- داد و ستدهای ربوی پولی 96
- 2 _ پول فلزی 97
- 3 _ پول کاغذی 98
- 4 _ پول تحریری 102
- 5 _ شبه پول 102
- پول پایه در صدر اسلام 103
- اشاره 103
- ارزش ذاتی یا اعتباری بودن پول در صدر اسلام 104
- قیمی یا مثلی بودن پول 106
- اشاره 111
- بخش چهارم: حیله های شرعی گریز از ربا 111
- مخالفان حیله های شرعی فرار از ربا 112
- موافقان حیله های شرعی فرار از ربا 117
- داد و ستدهای جای گزین ربا 119
- اشاره 119
- 1 _ مضاربه 119
- 2 _ شراکت 122
- 3 _ فروش قسطی 123
- 4 _ داد و ستدهای سَلَف (پیش فروش) 124
- 5 _ مزارعه 125
- 6 _ مساقات 126
- 7 _ جعاله 126
- شبهه ها درباره حرمت ربا 127
- اشاره 127
- 1. اختصاص حرمت ربا به ربای جاهلی 129
- 2 _ اختصاص تحریم ربا به ربای مصرفی 134
- 3 _ حلال بودن ربا تا میزان جبران تورّم 142
- 4 _ فرق میان بهره و ربا 146
- اشاره 148
- 5 _ استثناهای ربا 148
- 1 _ ربای میان زن و شوهر 148
- 2 _ پدر و فرزند 149
- 4 _ مسلمان و کافر 150
- 3 _ مالک و عبد 150
- بخش پنجم: کیفر رباخوار 151
- اشاره 151
- کیفر دنیایی رباخوار 151
- 1 _ فاسق بودن رباخوار 151
- اشاره 151
- 3 _ در آتش سوختن رباخوار و سوزاندن سرمایه او 152
- 2 _ اثبات کفر برای رباخوار 152
- 2 _ وقوع زلزله و خورشیدگرفتگی 153
- الف _ کیفر در برزخ 153
- کیفر رباخوار در آخرت 153
- کیفر عمومی رباخوار در دنیا 153
- 1 _ هلاکت جامعه 153
- اشاره 153
- 1 _ رباخوار از اصحاب آتش است. 154
- 2 _ ربا نابود کننده عمل انسان است. 154
- 3 _ انگشت نما بودن در روز قیامت 154
- ب _ مجازات در قیامت 154
- مجازات ربا و حیله های ربوی در قانون مجازات های اسلامی 155
- اشاره 157
- تعریف بانک 157
- بانک 157
- بخش ششم: بانک و تسهیلات بانکی 157
- اشاره 157
- تاریخ بانک داری 158
- بانک داری در ایران 159
- برخورد اندیشمندان دینی با مسأله بانک داری 161
- اقسام بهره های بانکی (ربوی و غیر ربوی) 164
- چگونگی مشارکت مردم در بانک ها(ی جمهوری اسلامی ایران) 167
- اشاره 167
- 1 _ حساب جاری (قرض الحسنه) 168
- 3 _ سپرده های سرمایه گذاری مدّت دار 169
- 2 _ حساب پس انداز (قرض الحسنه) 169
- انواع تسهیلات اعطایی بانک ها به مردم 171
- اشاره 171
- ویژگی های قراردادهای مشارکتی 171
- الف) قراردادهای مشارکتی 171
- اشاره 171
- محدودیت های قراردادهای مشارکتی 172
- ب) قراردادها با بازدهی ثابت 172
- اشاره 172
- اشاره 174
- ج) قراردادهای با بازدهی متغیّر 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی ثابت 174
- ویژگی های قراردادهای با بازدهی متغیّر 175
- د) قرض الحسنه 176
- عملکرد بانک ها در جمهوری اسلامی ایران 176
- راه کارهای مناسب برای بانک داری بدون ربا 181
- نقش رسانه در توجه دادن مسئولان و مردم به اهمیّت پدیده ربا 186
- اشاره 186
- بخش هفتم: همراه با برنامه سازان 186
- نقد و بررسی عملکرد رسانه در زمینه پدیده رباخواری 187
- پیشنهادهای برنامه ای در سطح کلان 188
- پیشنهادهای برنامه ای 190
- پرسش های مردمی 191
- پرسش های کارشناسی 191
- سخن پایانی 194
- کتاب نامه 195
ربوی که در برابر هم هستند معرّفی می کند.(1)
نویسنده المیزان می گوید:
جنگ خدا با رباخواران بر دو گونه است:
الف _ یکی دستور جنگ و مبارزه با آن ها؛
ب _ به معنای برانگیختن فطرت عمومی علیه آن ها که به از میان رفتن جان و مال آن ها می انجامد.(2)
6 _ سخت گیری در مسأله ربا تأکیده شده است.
در هیچ یک از فروع دین (جز در مورد تولّی و دوستی دشمنان دین) چنین سخت گیری دیده نشده است؛ زیرا این دو گناه، زندگی نوع انسان را به خطر می اندازد.(3)
7 _ در آیه «یا ایها الذین امنوا اتّقواللّه و ذرو ما بقی من الرّبا ان کنتم مؤمنین»، قید «ایمان»، بیان می کند که ترک ربا از لوازم ایمان است و ایمان با رباخواری جمع نمی شود.(4) از بررسی آیات گذشته می توان نتیجه گرفت که رباخواری پی آمدهای بد اجتماعی، اقتصادی و اعتقادی در پی دارد و ترک آن منافعی را برای جامعه به ارمغان می آورد که در گذشته بدان اشاره شد.
ربا در روایات
ربا در روایات
روایت های باب ربا را می توان در هشت گروه دسته بندی کرد:
1 _ روایت هایی که گناه ربا را از زنا بالاتر می شمارند. در این زمینه،
1- فی ظلال القرآن، چ 24، ج 1، ص 330.
2- المیزان، ج 2، ص 422.
3- المیزان، ج 2، 409.
4- المیزان، ج 2، ص 422.