ربا و راه های گریز از آن صفحه 84

داده اند؛(1) هرچند برخی مانند شیخ مفید(2) از پیشینیان و شهید صدر و شهید مطّهری(3) از فقیهان معاصر، ربا را به کیل و وزن دار بودن منحصر ندانسته اند و برخی دیگر، نه تنها ربا را در شمردنی ها جاری می دانند، بلکه داد و ستد نسیه ای را حتّی با اختلاف جنس نیز مردود می شمارند.(4)

معیار کیل و وزن دار بودن چیست؟

اکنون این پرسش پیش می آید که اگر ربا را در اشیایی جاری دانستیم که با کیل و وزن سنجش می شوند، معیار آن چیست؟ چون ممکن است جنسی در گذشته با کیل یا وزن خرید و فروش می شده است، ولی امروزه با شمارش خرید و فروش می شود یا برعکس؛ برای نمونه، تخم مرغ در گذشته به صورت شمارشی به فروش می رسید، ولی امروزه، بیش تر با وزن کردن فروخته می شود.

بیش تر فقیهان گذشته، معیار را زمان شارع قرار داده اند؛ یعنی کالاهایی که در آن زمان کیل دار و وزن دار بوده اند، اکنون نیز همان حکم را دارند و ربوی می باشند؛ گرچه امروزه با دیدن یا شمردن به فروش می رسند،(5) ولی فقیهان

1- تحریرالوسیله؛ مختلف الشیعه، ج 5، ص 114، توضیح المسائل مراجع، انتشارات جامعه مدرسین، ج 2، صص 215 به بعد، مسأله 2075.
2- مختلف الشیعه، ج 5 ، ص 114.
3- مرتضی مطهّری، مسأله ربا، انتشارات صدرا، 1378، چ 10، ص 78.
4- علی اصغر مروارید، سلسله الینابیع الفقهیه، بیروت، مؤسّسه فقه الشیعه الدّار الاسلامیّه، الطبعه الاولی، 1410 ه . ق، ج 13، کتاب المتاجر؛ کتاب المراسم، ص 113؛ علامّه حلّی، شرایع الاسلام، بیروت، دارالزهراء، الطبعه الاولی، 1409 ه . ق، ج 3، ص 100.
5- تذکره الفقهاء، ج 10، ص 195؛ شیخ طوسی، المبسوط، المکتبه المرتضویه، ج 2، ص 90.