ربا و راه های گریز از آن صفحه 89

ه _ ربای جلی و ربای خفی

ه _ ربای جلی و ربای خفی

ابن قیم در کتاب اعلام الموقعین عن ربّ العالمین(1) ربا را دو قسم کرده است:

1 _ ربای جلی؛

2 _ ربای خفی.

ربای جلی ربایی است که حرمت آن ذاتی است و به خاطر زیان بزرگی که دارد، تحریم شده است. این ربا، همان ربای نسیه (قرضی) است که در عصر جاهلی انجام می گرفته است.

ربای خفی، ربای فضل (ربای معاملی) است که تحریم آن برای جلوگیری از دچار شدن به ربای جلی است وگرنه حرمت ذاتی ندارد. چنان که در حدیث ابی سعید خدری از پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شده است که یک درهم را به دو درهم نفروشید؛ زیرا بیم آن می رود که دچار ربا شوید.

شهید مطهری نیز بر این باور است که ربای معاملی (فضلی) به این دلیل حرام شده است که جلوی ربای قرضی را بگیرد؛ یعنی اگر ربای معاملی حرام نباشد و تنها ربای قرضی حرام باشد، حیله های ربایی رواج می یابد. برای نمونه، شخصی به جای این که بگوید صد مَن گندم به شما قرض می دهم، به شرط این که سر سال صد و پنجاه من به او باز گردانده شود، می گوید صد من گندم را در مقابل صد و پنجاه من می فروشم.

ایشان در ادامه می گوید: به نظر من حکمت حرمت ربای معاملی با این که از باب قرض نیست، این است که قرض آن گونه که معمول شده، به صورت