بر کرانه غدیر صفحه 1002

2. اولین کتاب از تألیفات بشری که مسئله غدیر را در خود ثبت کرده «کتاب سلیم بن قیس الهلالی» است. این کتاب که در سالهای اولیه بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله تألیف شده و مؤلف آن در سال 76 هجری در گذشته، دور از چشم غاصبین خلافت در موارد مختلف کتاب خود مسئله غدیر را آورده و حتی در یک حدیث مستقل ماجرای غدیر را به طور کامل منعکس نموده است. این یادگار هزار و چهار صد ساله هم اکنون موجود است و متن عربی و ترجمه فارسی و اردو و

انگلیسی آن بارها چاپ شده است. (2)

3. اولین کتاب مستقلی که در موضوع غدیر تألیف شده، «خطبه النبی صلی الله علیه و آله یوم الغدیر»، از عالم بزرگ ادبیات عرب خلیل بن احمد فراهیدی متوفای سال 175 است که خطبه مفصل پیامبر صلی الله علیه و آله در غدیر را آورده است. اگر چه این کتاب امروزه مفقود است، ولی نام و خصوصیات آن در تاریخ ثبت شده است. (3)

مراحل چهارگانه فرهنگ غدیر در تاریخ

مسیر فرهنگی غدیر که چهارده قرن را پشت سرگذاشته است به طور کلی می توان در چهار مرحله ترسیم نمود:

مرحله اول: روایت

در طول قرن اول هجری که تدوین معارف اسلام ممنوعیت رسمی داشت و اگر هم کتابی نوشته می شد مخفیانه بود و یا اگر نوشته ای مجوز پیدا می کرد فقط اراجیف غاصبین خلافت بود که انتشار می یافت، در چنان جوی بهترین کتاب برای غدیر سینه های امین و حافظه های قوی افراد بود که به خوبی توانست این راه صد ساله را بپیماید و این ودیعه آل محمد علیهم السلام را در خود حفظ کند. بیش از صد و بیست نفر از صحابه و عده بسیاری از تابعین، واقعه غدیر را در محافل بیان می کردند و آن را به نسلهای بعد از خود انتقال می دادند. به طوری که زید بن ارقم و حذیفه بن یمان متن کامل خطبه غدیر را که بیش از یک ساعت به طول انجامیده، حفظ کرده و برای مردم بازگو کرده اند.

از سوی دیگر صاحب غدیر امیرالمؤمنین علیه السلام برای اتمام حجت و برای آنکه نسلهای آینده راه خود را بیابند، در اجتماعات مختلف مردم و در مناسبتها و فرصتهای گوناگون حتی در بحبوحه

جنگ صفین مسئله غدیر را مطرح می ساخت و درباره آن از شاهدان عینی اقرار می گرفت.

فاطمه زهرا علیها السلام در عمر کمتر از سه ماهه خود پس از شهادت پیامبر صلی الله علیه و آله بارها جریان غدیر را برای مردم متذکر شد و تعجب خود را از چنین جو ظلمانی فرهنگی اعلام فرمود.