بر کرانه غدیر صفحه 541

وقتی به نقل و تجزیه و تحلیل و نقد «حدیث» می پردازد، می پنداری، همه عمر خویش را مصروف این رشته از علم داشته است.

وقتی وارد عرصه «علم رجال» و مباحث رجالی و تحلیلی زندگی رجال حدیث، و یا شعرای «غدیر» می شود و زوایای مختلف زندگی، اندیشه و آثار آنان را مورد بررسی قرار می دهد که گویی خود با آنان می زیسته است.

در مباحث «تاریخی» او را مورخی متبحر و تمام عیار می یابی که احاطه و اطلاعات وسیع خود را

در زمینه تاریخ، در کتاب بزرگ خود «الغدیر» به خدمت گرفته است. در پاسخگویی به شبهات فقهی خصم، فقیهی است متبحر که علاوه بر فقه مذهب اهل بیت علیه السلام، بر فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت نیز احاطه دارد و در وقت لزوم از آن بهره می برد و از همه مهمتر، وقتی به مباحث کلامی می پردازد، نخست براهین خصم را نقد نموده و آنگاه، خود به استدلال می پردازد و در این راه چنان با دقت و قوت و هوشمندی عمل می کند که گویی تنها رشته تخصصی او رشته «کلام تطبیقی» است، و همه عمر پر برکت خود را صرف این رشته از دانش نموده است.

مرحوم امینی، این همه را با دقت و مهارت در خور تحسین با هم درآمیخته است و این نشان دهنده تبحر او در همه این فنون است و اینکه او همه این فضائل و زیبایی ها را در وجود خویش متبلور ساخته است.

15 بیست هزار عنوان کتاب

از جمله ویژگیهای «الغدیر» آن است که این اثر، نمود خارجی محصول یک سلسله تحقیقات گسترده و دراز مدت است. مؤلف به طور معمول، مطالب خود را از یک منبع یا از یک دانشمند نقل نمی کند، یا اگر نقل کرد، منابع و نظرات فراوان دیگری را به عنوان شاهد و مؤید، در تأیید مطلب مورد نظر، ذکر می کند، و همواره سعی او بر این است که از منابع مهم و معروف اهل سنت، بهره گیرد تا از آثار و منابع ناشناخته آنان. چنانکه خود در جایی نوشته اند برای پدید آوردن «الغدیر» از 15 هزار عنوان کتاب بهره گرفته اند و ساختمان مستحکم و زیبای «الغدیر» را بر بیش از پانزده

هزار پایه و اساس، استوار نموده اند و بدین ترتیب، کتاب خود را در برابر لغزشها و تحولات زمان مصونیت بخشیده اند.

این آمار مربوط است به زمان انتشار جلدهای سوم و چهارم «الغدیر» و مرحوم امینی از آن زمان به بعد نیز تا پایان عمر، همه وقت خویش را صرف تکمیل «الغدیر» نموده اند. به همین دلیل آگاهان و کارشناسان مربوطه عقیده دارند که علامه امینی برای پدید آوردن «الغدیر» در طی مدت بیش از چهل سال، حداقل از 20 هزار عنوان کتاب استفاده نموده است.

صاحب «الغدیر» از قدیمی ترین آثار و تألیفات گرفته تا آخرین دستاوردهای علمی که در موضوع «غدیر» به جهان دانش عرضه شده، کمک گرفته و سود جسته است، و این از ویژگی هایی است که جز در «الغدیر» در جای دیگری نمی توان آن را یافت. وی برای غنا بخشیدن به اثر عمیق و ارزشمند خویش به کشورهای مختلف مسافرت نمود و بسیاری از کتابخانه های مهم دنیای اسلام را، از شمال آفریقا گرفته تا شبه قاره ی هند، مورد بازدید و بررسی قرار داد و از همه کتاب هایی که در آن کتابخانه ها، یافت می شود و می توانست برای او مفید باشد استفاده نمود و همچون باغبانی که در فصل بهار با اشتیاق به باغ و مزرعه می رود تا از گلهای رنگارنگ بهاری بچیند، با شور و شوق تمام، به کتابخانه ها که همان باغ و بوستان دانشمندان است، روی می آورد و بخش اعظم وقت خویش را در کتابخانه ها و مراکز تحقیقاتی می گذراند، و از پیمودن چنین راهی و انجام چنین کاری، احساس خستگی نمی کرد که هیچ، بلکه پر شور و با نشاط و امیدوار، به حرکت خود ادامه می داد.