بر کرانه غدیر صفحه 550

همچنان نستوه

محقق یا نویسنده، باید در انگاره کار خویش، دچار سستی و فتور نگردد.

چه بسیار دیده می شود که نویسنده کتابی، یا مقاله و بحثی، در آغاز پرمایه و با نشاط و بر پایه استقصا و تحقیق دست به کار می شود، اما همین که کار در مثل به نیمه می رسد، لحظه به لحظه افت می کند و سستی می گیرد و نشانه های خستگی، کم توانی، دنباله

رها کنی و سرسری گیری در آن پدیدار می شود تا سرانجام که به روشنی کار از اوج خود فرو می افتد.

این گونه کار کرد بر خلاف سنت علم و آیین تحقیق و دقت در عمل و رضایت وجدان علمی است، و هم تقصیر و کوتاهی است نسبت به حق جامعه، در استفاده و مراجعه به اثر.

محقق باید، شکیبا باشد، صبر پیشه کند، تاب آورد، توان بنمایاند و بر سر هر ریزه از عمل چه در آغاز آن و چه در انجام بایستد و خیرگی کند و چیرگی نشان دهد، تا هیچ بخشی و فصلی و هیچ استنتاجی و سنجشی، سرسری گرفته نشود، و آبکی از آب در نیاید. این راهی است که محققان بزرگ آنان که با علم صمیمی شده اند و با معرفت اخت، و آنچه آنان را به کار کشانده است عشق به شناختن بوده است و شناساندن، و عشق به مردم و احترام به حق مردم همواره سپرده اند.

مؤلف «الغدیر»، از نمونه های کامل این روش صحیح و علمی است. در کار سترگ او، سراسر، هر بحثی را چنان می یابیم که گویی نخستین بخشی که از این کتاب نوشته شده است همین است، از بس که هر فصل و هر مبحث، از هر نظر، غنی است:

بسیاری مآخذ، استقصای آراء، شور بیان، غنای واژگانی، استواری منطق، رزانت استدلال، قدرت تفهیم و تلألؤ الهام.

ناقدان به این نکته نیز نیک توجه یافته اند و هر کدام به گونه ای آن را خاطر نشان ساخته اند. در بخشهای دیگر این کتاب، به نمونه هایی از گفته های ناقدان در این باره برمی خورید.

الهام