غدیرشناسی وپاسخ به شبهات صفحه 178

1- 576. کتاب الولایه.

2- 577. تفسیر ابن کثیر، ج 2، ص 14 ؛ درّ المنثور، ج 3، ص 19 ؛ تاریخ مدینه دمشق، ج 12، ص 237 ؛ الاتقان، ج 1، ص 53.

3- 578. ما نزل من القرآن فی علیّ علیه السلام، ص 56.

4- 579. تاریخ بغداد، ج 8، ص 290.

5- 580. کتاب الولایه.

6- 581. مناقب علی بن ابی طالب علیه السلام، ص 18، ح 24.

7- 582. شواهد التنزیل، ج 1، ص 201، ح 211.

8- 583. ترجمه امیر المؤمنین علیه السلام از تاریخ دمشق، ح 575و578و585.

9- 584. المناقب، ص 135، ح 152.

10- 585. تذکره الخواص، ص 30.

11- 586. فرائد السمطین، ج 1، ص 72، ح 39.

12- 587. البدایه والنهایه، ج 5، ص 232.

13- 588. در المنثور، ج 3، ص 19 ؛ الاتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 53.

14- 589. مفتاح النجا، باب 3، فصل 11، ص 34.

و دیگران.

آراء در شأن نزول آیه

اشاره

در رابطه با شأن نزول آیه سه رأی عمده مطرح است:

1 - اشاره به دوران عظمت اسلام

فخر رازی احتمال می دهد که کلمه «الیوم» در این آیه در معنای حقیقی خود به کار نرفته است، بلکه معنای مجازی دارد، بدین معنا که «یوم» در این جا به معنای «دوران» و «یک برهه از زمان» است، نه یک قطعه کوتاه از زمان.

طبق این نظریه، آیه نظر به روز خاص و حادثه ویژه ای ندارد، بلکه از شروع و آغاز دوران عظمت اسلام و فرا رسیدن دوران یأس و ناامیدی کفار خبر می دهد.

پاسخ

اولاً: معنای مجازی و غیر حقیقی نیاز به قرینه روشنی دارد که فخر رازی برای این معنای مجازی قرینه ای ارائه نمی دهد.

ثانیاً: اگر این تفسیر صحیح بود، نزول آیه بنابر این معنا سزاوارتر بود که در فتح مکه باشد.

ثالثاً: با روایاتی که دلالت بر نزول آیه در هجدهم ذی حجه دارد سازگار نیست.

2 - نزول آیه در روز عرفه

فخر رازی احتمال دیگری می دهد که بگوییم آیه در روز عرفه بر پیامبر نازل شده و کلمه «یوم» نیز در معنای حقیقی آن به کار رفته است، که همان روز خاص و معیّنی باشد، یعنی روز هشتم ماه ذی حجه در آخرین سفر حج پیامبرصلی الله علیه وآله که سال دهم هجرت بوده است.

بخاری به سند خود از عمر بن خطاب نقل کرده که مردی از یهود به او گفت: ای امیر المؤمنین: آیه ای در کتاب شما است که می خوانید، اگر بر ما جماعت یهود نازل شده بود آن روز را عید می گرفتیم. عمر گفت: کدامین آیه؟ او گفت: {أَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً}. عمر گفت: ما آن روز و