غدیر از آدم تا خاتم صفحه 34

آیه اول

آیه اول

خداوند متعال در قرآن کریمش می فرماید: «وَإِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَهِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَیَسْفِکُ الدِّماءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ … »؛(1) و «[به خاطر بیاور هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: " من در روی زمین، جانشینی [= نماینده ای] قرار خواهم داد ". فرشتگان گفتند: " پروردگارا! آیا کسی را در آن قرار می دهی که فساد و خونریزی کند؟! ما تسبیح و حمد تو را به جا می آوریم، و تو را تقدیس می کنیم ". پروردگار فرمود: " من حقایقی را می دانم که شما نمی دانید ".»

مفهوم خلیفه

«خلیفه» در لغت بر کسی اطلاق می شود که به جای دیگری قرار می گیرد. خلیل بن احمد فراهیدی می گوید: «خلیفه کسی است که به جای کسی که قبل از او است قرار گرفته و قائم مقام او گردد.» (2)

این کلمه به صیغه مفرد دو مورد در قرآن کریم استعمال شده است: یکی در همین آیه و دیگری در آیه: «یا داوُدُ إِنّا جَعَلْناکَ خَلِیفَهً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النّاسِ بِالْحَقِّ»؛(3) «ای داوود! ما تو را خلیفه و [نماینده خود] در زمین قرار دادیم؛ پس در میان مردم به حقّ داوری کن.»

ولی به صیغه جمع در موارد بسیاری به کار رفته است.(4)

1- 61.]. سوره بقره، آیات 30 - 33.
2- 62. ترتیب کتاب العین، ماده خلف.
3- 63. سوره ص، آیه 26.
4- 64. سوره های انعام، آیه 165؛ یونس، آیه 14؛ اعراف، آیات 69 و 74؛ نمل، آیه 62.