تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد اول» صفحه 314

افزون بر اين، محدود و موقّت ساختن چيزي به اين صورت در آيه شريفه، با شست‌شو مناسب است نه با مَسْح، چرا كه آيه، مَسْح را تا برآمدگي پاها محدود ساخته است و اينْ نشانگر مرز شست‌شو است.

«زَجّاج» ضمن سخناني در اين مورد مي‌گويد: برخي از گذشتگان خاطرنشان ساخته‌اند كه فرشته وحي در مورد بيان مسح پاها بر پيامبر فرود آمد و سنّت درباره پــاهــا، در وضــو شستــن سبــك آنهـاست.

و مي‌افــزايــد: مجــرور خــوانــدن واژه مورد بحث به خاطر نزديكي به واژه مجرور در قرآن شريف، درسـت به نظــر نمي‌رسد، امّا مفهوم مَسْح با آن بيان حدودي كــه در آيــه آمــده، بـه معناي شستن است.

2 ـ امّا به باور انبوهي از دانشمندان، قرائت مشهورِ واژه مورد بحث، به نَصْب است؛ چرا كه به باور اين گروه، به «اَيْدِيَكُم» پيوند مي‌خورد. و فقهاي جهان اسلام نيز به بــاور اين ديــدگــاه، به مَســح پــاهــا در وضــو بسنــده نكرده، آنها را مي‌شويند.

از پيامبر آورده‌اند كه گروهي را در حال وضو نظاره كرد كه پشت پاها را شست‌شو ندادند؛ و حضرت در نكوهش از وضــوي آنــان فرمود: «وَيْــلٌ لِلْعَــراقيبِ مِنَ النّارِ»(1)

واي بر اين پشت پــاهــا از آتــش دوزخ!

3 ـ و برخي نيز بر اين عقيده‌اند كه هم بايد پاها را در وضو شست و هم مَسح نمود؛ و اينان واژه مورد بحث را به دو صورت «جَــرّ» و «نَصْــب» خــوانــده، برآنند كه مي‌تــوان ايــن واژه را بــه ظــاهــرْ عَطــف نمــود و مجــرور خــوانــد و يا بر محــلّ آن عطــف نمــود و «منصــوب» دانســت؛ و آن‌گــاه از اشعــار عرب نيز براي ديــــدگــــاه خــــود نظيــــر آورده‌انــــد.

1 - صحيح مُسلِم ج 1، ص 215؛ مُسنَد احمد، ج 2، ص 201؛ اَلْحُجَّةُ لِلْقُرّاءِ السَّبْعَة، ج 3، ص 216.

(362) آياتُ‌الرِّجال فِي‌الْقُرْآن

ارزيـابي ديدگاه نخست