اصول و شاخصه های تمدن نبوی صفحه 31

این حرکت سازنده از درون شروع می شود. البته دعوت و جاذبه، از اصل ذات

حق سرچشمه می گیرد، ولی جبری و تحمیلی نیست؛ زیرا در صورت جبری

بودن، سیر معنوی انسان بی ارزش می شود. آن گاه این سیر ارزشمند است که

باید با شناخت و آگاهی همراه باشد و فرد، با کوشش خستگی ناپذیرش، مسیر

را بپیماید و به مقصد متعالی خویش برسد که این، شورانگیزترین عرصه

تکاپوی معنوی انسان و فرصت دست یابی به بالاترین معنویت ها و زیبایی هاست. ازاین رو، خداوند، انسان را مخاطب قرار داده و سرنوشت او

را در مسیری که در پیش دارد، روشن کرده است و می فرماید: «ای انسان! تو با

کوشش و رنج به سوی پروردگارت می روی و او را دیدار خواهی کرد.»

(انشقاق: 6) البته این دیدار جز با کشش از جانب پروردگار و لطف وی

صورت نمی گیرد.

تا که از جانب معشوق نباشد کششی

کوشش عاشق بیچاره به جایی نرسد

در فرهنگ نبوی، هر کاری با نام و یاد خدا و توکل به او شروع می شود و با

اعتماد و اتکا به او جریان و با نام و سپاس از او پایان می یابد. توحید یک

مسلمان حقیقی به اندیشه ای صرف منحصر نیست، بلکه بر سراسر وجود او

احاطه دارد و در اندیشه ها و رفتارهایش نمود می یابد و به آنها جهت

می بخشد. ازاین رو، مسلمان حقیقی تنها به خدا توکل می کند و هیچ کس را

شریک او نمی داند.

2. کرامت انسان و رهایی از وابستگی های مادی

از دیگر شاخص های اساسی تمدن نبوی، می توان به دیدگاه اسلام به انسان

اشاره کرد. بر اساس آموزه های نبوی، انسان موجودی متعالی، صاحب

کرامت، منحصر به فرد و ارزشمندترین موجود روی زمین است و آنچه در