تحقق غدیر و دستاوردها صفحه 68

آيه شريفه، امر به اقامه و بر پاداشتن دين كرده است و لذا هر چه در اقامه دين مدخليت داشته باشد، حتي اگر بر اساس احتمال وهمي چيزي در اقامه دين مدخليت داشته باشد، واجب مي‌شود. حال اگر كسي از پرداختن به اين واجب ناتوان باشد، در اين صورت معذور است، چه اين كه خداي منان درباره «حرج» و «عسرِ» چنين كساني فرموده است:

« … وَ مَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ … »؛(271) و در دين بر شما سختي قرار نداده است …

و « … يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ … »؛(272) خدا براي شما آساني مي‌خواهد و براي شما دشواري نمي‌خواند.

به عنوان مثال، كسي كه بيمار است و نمي‌تواند روزه بگيرد - اگر چه روزه واجب است - نبايد روزه بگيرد، چراكه معذور است.

بنابراين، در مورد امر [به اقامه] هر يك از: معلوم، مظنون، مشكوك و موهوم محصِّلي و حتي احتمال اين كه چيزي در اقامه دين مدخليت داشته باشد، واجب است، از قبيل: نوشتار، كردار، گفتار، برخورد مثبت، برخورد منفي، درس خواندن، منبر، حضور در مجالس و محافل ديني و … البته استثنايي وجود دارد كه تخصصي است نه تخصيصي به اين معنا كه انسان يقين داشته باشد كه - مثلاً - قلم يا … هيچ مدخليتي در اقامه دين ندارد و موضوعاً خارج است. آنچه بيان شد در مورد فرمان «أقيموا» بود.

دين چيست؟

قرآن كريم درباره چيستي دين مي‌فرمايد:

«إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللَّهِ الْإِسْلَمُ … »؛(273) در حقيقت، دين نزد خدا همان اسلام است.

همان طور كه مي‌دانيم، اسلام واجبات و محرمات دارد و لذا امر به واجب و بازداشتن از حرام نيز واجب است، اما در اين‌جا سخن از واجبات و محرمات نيست، بلكه بر آنم تا از مستحبات، مكروهات، مباحات، اخلاقيات و آداب اسلام و نيز مبحث تفسير قرآن كريم، محتواي حلية المتقين علامه مجلسي، جامع السعادات نراقي سخن بگويم.

مسلم اين است كه موارد يادشده جزء دين است و لذا متعلِّق عنوان «اقامه» تمام اين‌ها را در بر مي‌گيرد. از اين‌رو قرآن كريم، مثلاً نفرموده است: أقيموا الواجبات واتركوا المحرمات؛ واجبات را بر پاي داريد و محرمات را ترك كنيد، ولي بر اقامه دين تأكيد داشته مي‌فرمايد: «أقيمواالدين؛ دين را بر پا داريد».