تحقق غدیر و دستاوردها صفحه 78

بي‌ترديد چنين كاري از همه كس بر نمي‌آيد و مستلزم داشتن عزم واراده محكم است و در واقع خودشكيبي در برابر اقبال دنياست كه جز به بردباري واداشتن نفس ممكن نخواهد بود.

نماز در بيان معصوم عليه السلام‌

به مناسبت موضوع خودشكيبي، داستان معروفي كه خود درسي از مكتب امام صادق عليه السلام است باز مي‌گويم. حميده بربريّه يكي از بانوان عالم و ارجمند در جمع اهل بيت عليهم السلام است. ايشان در اصل كنيز و مادر امام موسي بن جعفر عليه السلام بود. ابوبصير از قول حميده بربريه نقل مي‌كند كه: حضرت صادق عليه السلام در لحظات آخر عمر شريف‌شان امر فرمودند خويشاوندان نزد ايشان حاضر شوند. همه بني‌هاشم گِرد آن حضرت جمع شدند. امام عليه السلام چشمان مبارك‌شان را باز كردند ونگاهي به بستگان خويش انداخته، به عنوان آخرين جمله حيات‌شان فرمودند:

إنّ شفاعتنا لا تنال مستخفّاً بالصّلاة؛(294) كسي كه نماز را سبك شمارد از شفاعت ما اهل بيت برخوردار نخواهد شد.

بديهي است كه خويشان آن حضرت كه اهل سبك شمردن نماز نبودند و بسياري از آنان از خوبان محسوب مي‌شدند، اما حضرت با اين سخن مي‌خواستند حقيقتي را نه فقط براي خويشان، بلكه براي همه عالم اسلام و همه تاريخ، بيان كنند. استخفاف به نماز مسأله‌اي است كه همه بايد به آن عنايت داشته باشند. البته سبك شمردن نماز مراتبي دارد كه بايد در حد توان از مراتب پايين آن نيز دوري جست.

زماني شرح حالِ يكي از علما را (كه احتمال مي‌دهم يكي از شاگردان مرحوم آقا ضياء عراقي بوده) مي‌خواندم. اين عالم سيزده سال از محضر درس مرحوم آقا ضياء عراقي بهره‌مند بوده و در اين مدت فقط يك بار در يكي از درس‌ها حضور نيافت.

شايان توجه است كه درس‌هاي سابق مثل اين زمان نبود. در نجف اشرف وكربلا تعطيلي تابستاني نبود. او سيزده سال، تمام زمستان‌ها وتابستان‌ها در جلسات درس حاضر مي‌شد به جز يك بار ويك درس. مسلماً چنين شخصي هر جا كاري داشته ومسأله‌اي با درس تعارض مي‌كرده، درس را مقدم مي‌دانسته است.

نمي‌خواهم يك حكم الزامي وبايدي را عرض كنم وبگويم كه براي هر كسي درس أهمّ همه مسائل است. اشاره من به «صبّروا النّفس» و مسأله سبك شمردن نماز است. يكي را مي‌بينيد مثلاً خوب درس نمي‌خواند چون نمي‌تواند تمركز ذهن داشته باشد، اما يكي ذهنش را از انحراف به اين سو وآن سو باز مي‌دارد ودرس را خوب مي‌فهمد. اولي ممكن است بتواند با ممارست عقب ماندگي خود را در فهم درس جبران كند، واجبات نيز چنين است و با نوافل واستغفار جبران مي‌شود. انسان مي‌تواند با يك تصميم جدي به مراتب بالاي معنوي دست يابد. روايات تصريح دارند كه خداي - عز وجل - راه بازگشت و رستگاري را بر انسان‌ها نمي‌بندد. پرواضح است كه اين، عين لطف خداست، چرا كه بشر مرتب در معرض هوا و هوسِ نفساني است و خدا كه آفريده خود را خوب مي‌شناسد، از اين رو راه جبران را پيش روي او قرار داده است. منتهي اين خود انسان است كه بايد به گونه‌اي عمل نمايد تا براي جبران، حداكثر بهره را از وقت ناپايدار ببرد كه در غير اين صورت جبران گذشته‌ها برايش امكان‌پذير نخواهد بود.

مرحوم آقا شيخ عبدالرحيم قمي رحمه الله يكي از علما وزهّاد واساتيد كربلا بودند كه بنده افتخار شاگردي وي را داشتم. ايشان مي‌فرمودند:

طوري نباشد كه آدمي روز قيامت وقتي كه نامه اعمالش را مي‌گيرد از كل نمازهايي كه خوانده دو ركعت نماز كامل و با حضور قلب هم در آن نيامده باشد.