تحقق غدیر و دستاوردها صفحه 99

اين گواه گرفتن از آن روست تا انسان در دين، در نفس و در دارايي اش كمتر به بيراهه و انحراف گرفتار شود و به تعبير ديگر چنين اقدامي براي رفعت بخشيدن به بشر است. مي‌بينيم خداي متعال با آن والايي و عظمت، خود را در مرتبه انسان قرار داده و از او خواسته تا همان سان كه خود اعمال او را با گرفتن گواه براي روز حساب‌رسي‌اش ذخيره فرموده، انسان نيز خود براي كردار خود گواه بگيرد. بي‌ترديد اين فرمان خدا كه در قالب روايت به انسان‌ها رسيده يك جهان معنا و مطلب دارد كه فكر بشر بدان نمي‌رسد، اما مسلم اين است كه حضرت حق بندگان را فرمان داده است تا از دين خود حفاظت نمايند.

پر واضح است خدا بندگان و آفريدگان را پيش از آفرينش مي‌شناخته و تا پايان عمر جهان اعمال‌شان را مي‌داند، پس، از چه رو از آنان مي‌خواهد تا آنان را بر خويش گواه گيرند و خود نيز بر آنان گواه مي‌گيرد؟ مسلماً در اين فرمان و در جمله «لأنفسكم وأديانكم وأموالكم» نكاتي ظريف و مهم نهفته و آن، قرار دادن كلمه «أديانكم» ميان دو كلمه نفس و مال(418) است كه خود فرصتي طولاني مي‌طلبد.

جان كلام اين است كه انسان اگر خوب عمل كند، گواه گرفتن خود و خدا براي او به منظور حفظ و ثبت اعمال اوست و اگر - خداي ناكرده - به بيراهه رود و مسير خطا بپيمايد، حضرت باري‌تعالي اعمال او را ثبت كرده، حجت و گواهي عليه او قرار خواهد داد.

شايان توجه است «لام» و «علي» كه در عبارت پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله وسلم آمده، به ترتيب به نفع و بر ضد را لحاظ داشته است.

گواهان خدا

پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله وسلم در ادامه روايت مي‌فرمايد:

فللّه - عز وجل - علي كل عبد رقباء من كل خلقه، ومعقبات من بين يديه ومن خلفه يحفظونه من أمر اللَّه ويحفظون عليه ما يكون من أعماله، وأقواله، وألفاظه، وألحاظه، والبقاع التي تشتمل عليه، شهود ربِّه له أو عليه، والليالي، والأيام، والشهور شهوده عليه أو له، وسائر عباداللَّه المؤمنين شهود عليه أو له، وحفظته الكاتبون أعماله شهود له أو عليه …؛(419) خداي - عز وجل - بر هر بنده‌اي نگاهباناني از تمام خلقش گمارده است و نيز فرشتگاني كه پي در پي او را به فرمان خدا از پيش رو و از پشت سرش پاسداري مي‌كنند [زير نظر دارند] و رفتار، گفتار، الفاظ و چشم برهم‌زدن‌هاي او را - چه به نفع چه بر ضد او - ثبت مي‌كنند. همچنين روزها و شب‌ها و ماه‌ها و تمام بندگان مؤمن خدا و نيز نگاهبانان گماشته شده بر او كه اعمال او را مي‌نگارند و زمين‌ها بر ضد او يا به نفع او گواه خواهند بود.

توجه به اين نكته از اهميت بالايي برخوردار است كه نگاهبانان نام برده شده در روايت، غير از رقيب و عتيدي هستند كه قرآن درباره آنان فرموده است:

«مَّا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ»؛(420) [آدمي] هيچ سخني را به لفظ درنمي‌آورد مگر اين كه مراقبي آماده نزد او [آن را ضبط مي‌كند].

روشن است وظيفه مراقب، زير نظر داشتن كسي است كه به مراقبت او گمارده شده است، اما او نمي‌تواند به طور كامل و گسترده تمام اعمال ريز و درشت فرد را زير نظر بگيرد، چراكه ممكن است لحظه‌اي غافل شود، به خواب رود يا اين كه چشم بر هم زدني نگاه خود از او بازگيرد و لذا چنين نظارت و مراقبتي كاملاً محدود و ناتمام است، پس گماشتگان مي‌بايست نگاهباناني باشند كه تمام رفتار بنده را ثبت كنند. روايت پيش گفته، در اين باره مي‌فرمايد: «فللّه - عز وجل - علي كل عبد رقباء من كل خلقه؛ خداي - عز وجل - بر تمام بندگانش مراقباني از تمام آفريدگان خود قرار داده است».