کتابخانه بالقرآن

بانک غدیر صفحه 2918

صفحه 2918

مفهوم عيدهاي ديني

روزها ومناسبت‌ها هرچند بزرگ ودعا واعمال خاصي در آن وارد شده باشد، زماني عيد خواهند بود كه از سوي شرع اقدس به چنين صفتي خوانده شوند. به عنوان مثال روزهاي بزرگي در اسلام وجود دارد، مانند: روز شريف مبعث، روز تولد حضرت رسول گرامي اسلام ومواليد ديگر معصومان?، روز عرفه وجز آن، ولي هيچ يك از اين روزها از سوي شرع، عيد خوانده نشده است. همچنين رواياتي در باب استحباب برخي اعمال وادعيه در روز نوروز آمده است، اما در حد مراسم ديني است ودر هيچ روايتي از اين روز به عيد ياد نشده است.

از ميان اين روزها ومناسبت‌ها، روز غدير در زبان روايات بسان عيد فطر وعيد قربان وروز جمعه عيد خوانده شده است، وبلكه با صيغه تفضيلي، مانند: «أفضل الأعياد()؛ برترين عيدها» و «عيدالله الأكبر()؛ عيد بزرگ‌تر خداوند». درباره عظمت اين روز روايت شده است كه امام صادق عليه السلام به يكي از اصحاب خود فرمود:

لعلّك تري أن الله عزَّوجلَّ خلق يوماً أعظم حرمةً منه؟ لا والله لاوالله()؛ شايد بپنداري كه خداي عزوجل روزي بزرگ‌تر از آن (روز غدير) آفريده باشد؟ نه به خدا، نه به خدا]چنين نيست[.

از اين بيان‌ها روشن مي‌شود كه روز غدير همسنگ روز دحْوُالارض، نيمه ماه رجب، نوروز وامثال آن نيست، بلكه به مراتب از اين روزها با عظمت‌تر وارجمندتر است. البته مرحوم محدث قمي(قدس سره) درباره روز عرفه آورده است: وآن روز (عرفه) از اعياد بسيار بزرگ است، هرچند عيد خوانده نشده است().

توجه به اين نكته ضروري است وآن اين‌كه بعيد است سخن مرحوم محدث قمي اجتهاد خود او باشد، چرا كه شيوه وروش او چنين نيست واحتمال مي‌رود كه عيد بودن عرفه را از پيشينان گرفته باشد واگر تنها در يك روايت از عرفه به عنوان عيد ياد شده باشد، از باب تسامح مي‌توان آن را عيد خواند، زيرا بنا بر مشهور مواردي از اين دست نياز به سند ندارد، اما اگر روايتي درباره آن نيامده باشد، نمي‌توان آن را عيد خواند.

به ديگر سخن، ملاك در نام‌ها وحقايق شرعي، فقط وجود ادله شرعي است واز همين‌رو در صورتي مي‌توان روزي را عيد اسلامي خواند كه اين نام‌گذاري ريشه در قرآن كريم يا سنّت مطهر داشته باشد. بر اين اساس براي عيد خواندن عرفه بايد دليل شرعي داشته باشيم ودر غير اين صورت براي عيد خواندن اين روز هر چند روزي ارجمند وبا عظمت است وجهي نمي‌يابيم.

درباره نوروز نيز همين امر صادق است، چه اين‌كه در روايات از آن به عنوان عيد ياد نشده است. البته روايات متضادي درباره نوروز وجود دارد. مرحوم علامه مجلسي پس از كندوكاو در روايات نوروز، روايات مؤيد نوروز را ترجيح داده وعلماي پس از وي نيز از او پيروي كرده‌اند، اما علامه در بحارالانوار پرسشي را مطرح كرده است بدين بيان كه: از كجا بدانيم نوروزي كه اعمال مستحبي مانند: نماز مخصوص، روزه وغسل براي آن روايت شده، همين نوروز معروف باشد (كه با آغاز بهار وتحويل شمس به برج حمل فرا مي‌رسد)؟ وانگهي پادشاهان آل بويه، حمدانيان وديگر شاهان كه اين روز را جشن مي‌گرفتند، بر معين بودن آن روز اتفاق نظر نداشتند. مثلا نوروز معتضدي (نسبت به المعتضد يكي از حاكمان عباسي كه احمد بن طلحه نام داشت وبه المعتضد بالله ملقب بود)، نوروز جلالي ونوروز سلطاني از ديگر موارد نوروز است().

درباره نوروز، اقوال متعددي است كه آن را پنج يا شش روز خوانده‌اند، اما در تعيين قطعي آن، همصدايي وجود ندارد، چرا كه چندين بار، نوروز جابه جا شده است. كه در سده‌هاي اخير اولين روز بهار نوروز اعلام شد.

لذا بسياري از فقيهان در مبحث احكام نماز وروزه نوروز، درباره نوروز وتعيين دقيق آن تحقيقاتي كرده‌اند وشماري نيز از تحقيق در اين زمينه صرف نظر كردند.