کتابخانه بالقرآن

بانک غدیر صفحه 3216

صفحه 3216

ابن عباس در جواب عذر عمر بن خطاب مي‌گويد: «خداوند از آن جهت كه او را اختيار كرد علي‌عليه السلام كوچك نشمرد».(692)

مگر مقام و فضيلت به سن است؟ مگر نه اين است كه اسامة بن زيد جواني نوزده يا بيست ساله بيش نبود، چرا پيامبر اين قدر اصرار بر امارت او بر لشكر خود داشت، حتّي با اصرار فراوان از جانب عمر و ابوبكر و ديگران كه او كم سنّ است، در ميان ما بزرگان و پيرمردان ورزيده جنگ وجود دارد چرا او را بر اين امر انتخاب كرديد؟ حضرت به سخنان آنان گوش نداد و فرمود: «اگر در امارت او ترديد مي‌كنيد قبلاً در امارت پدرش نيز ترديد داشتيد». از اين عملكرد پيامبر استفاده مي‌شود كه مقام و منصب به لياقت است نه به سنّ.

4 - خدا نخواست:

برخي نيز در توجيه عملكرد غلط خود به جبر متوسل مي‌شوند و مي‌گويند: «اگر چنين شد جهتش اين بود كه خدا نخواست تا علي‌عليه السلام به خلافت برسد، گرچه رسول خدا بر اين امر اصرار مي‌ورزيد. و هنگام تعارض بين مراد خداوند و مراد رسول او حقّ تقدم با خداست».(693)

پاسخ:

اولاً: اين توجيه در حقيقت بازكردن باب جبرگرايي است، كه اگر اين مسئله باب شود به همه امور حتي گناهان بشر نيز تعميم داده مي‌شود و در نتيجه تمام مباني عقلايي و عقلي و نقلي بر هم خواهد ريخت. خداوند هر فعلي را با اختيار از بشر درخواست كرده نه به جبر.

ثانياً: مگر درخواست ولايت علي بن ابي طالب‌عليه السلام اختصاص به رسول خدا دارد تا با خواست خداوند متعال تعارض داشته باشد؟ مگر خداوند متعال در آيات متعدد همچون آيه ولايت، سخن از ولايت اميرالمؤمنين‌عليه السلام به ميان نياورده است؟

ثالثاً: مگر ممكن است كه رسول خداصلي الله عليه وآله اراده چيزي كند كه خلاف اراده و مراد خدا باشد؟ مگر قرآن نمي‌فرمايد: {قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُوني يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ ؛(694) «بگو: اگر خدا را دوست مي‌داريد، از من پيروي كنيد! تا خدا [نيز] شما را دوست بدارد.»

و نيز در جايي ديگر مي‌فرمايد: {مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ ؛(695) «كسي كه از پيامبر اطاعت كند، خدا را اطاعت كرده است.»

نتيجه: در توجيه اول از اعراض صحابه از اميرالمؤمنين‌عليه السلام بعد از وفات رسول خداصلي الله عليه وآله گفتيم كه: دو اتجاه و روش فكري در ميان صحابه حاكم بوده است، برخي خود را صاحب نظر در مقابل شريعت دانسته و در مقابل آن مصلحت انديشي كرده و اجتهاد مي‌نمودند. اينان در مورد ادله خلافت و امامت علي‌عليه السلام نيز چنين كردند، در صدد توجيه آن به انواع حيله‌ها برآمدند.