کتابخانه بالقرآن

بانک غدیر صفحه 4509

صفحه 4509

كتاب خدا و سنت رسول، مسئله وجوب اطاعت از «ولي» و «اولوالامر» و «امام عادل معصوم»، همواره مطرر شده است. و پايه اصلي اسلام از نظر اجتماعي همين است، زيرا اسلام ديني صرفاً اخلاقي و آخرتي نيست. اسلام براي تامين همه جهات و مسائل بشري است. و شيعه بر اين اساس، امامت و ايمان به پيشوا را جزو اصول مذهب خويش مي‌داند. اما غزالي، به خاطر رعايت جانب دستگاه خلافت، دين ابدي و متحرك اسلام را، فاقد فلسفه سياسي و موضع اجتماعي معرفي مي‌كند. اين است نتيجه دوري از آل محمد. و اين است نتيجه صوفي گري و خانقاه گرايي. يك بار ديگر در سخن علامه حلّي و حجة الاسلام غزالي نيك بنگريد، و آن دو را با هم مقايسه كنيد!

اين را هم، همراه دريغ و درد بسيار، بگويم كه بسياري از عالمان شيعه اين روزگار كه به هر حال، وارث آن فرهنگند، يعني فرهنگ خدا پرستان انسانگرايي چون ابوذر غفاري، مقداد كندي، عمار ياسر، مالك اشتر، حجربن عدي، حبيب بن مظاهر، مسلم بن عوسجه، ميثم تمار، رشيد هجري، سعيدبن جبير، ابن سكيّت، فارابي، ابن سينا، خواجه نصير طوسي، شيخ مفيد، علامه حلي، شيخ طوسي، شهيد اول، شهيد ثاني، قاضي نور الله شوشتري، ميرزاي شيرازي، سيد جمال الدين اسدآبادي شيخ محمد خياباني و … مسائلي را كه مطررمي‌كنند همين مسائل معمولي طهارت و نجاست و اجاره و رهن و بيع و ارث و مستحبات دفن اموات است و امثال آن. بيقين اين فروع و مسائل نيز احكام دين است (البته آن مقدار معقول و مستند و صحيح آن، اگر چه به عنوان حكم ظاهري) و تا دامنه قيامت بايد باشد و بيان شود، اما فرع است. و فروع بي اصل- اصل در جهت اجتماعي- همين است كه ملاحظه مي‌فرماييد. و اگرمي‌بينيم كه مصلح نامبرده، رفاعه رافع الطهطاوي، با حساسيت مي‌گويد:

در كشورهاي مسلمان رسم است كه كودكان را پيش از آموختن حرفه‌ها، قرآن مي‌آموزند … ولي در همين كشورها از آموختن اصول حكومت

[صفحه 61]

و سياست كه بنياد حاكميت عمومي است غفلت مي‌كنند. و حال آنكه اين گونه تعليم، لازمه تعليم مصالح عامه است. دشوار نيست كه در هر مدرسه آموزگاري بگمارند تا كودكان را پس از فرا گرفتن قرآن و مبادي صرف و نحو عرب، اصول سياست و اداره عمومي بياموزد و آنان را از مصالح عمومي كشور داري درست آگاه كند … [59].

اين، رسيدنه به آستانه حقيقتي است كه جزء اصول مذهب شيعه است. شيعه مي‌گويد بر هر دختر 9 ساله و پسر 15 ساله واجب است پنج اصل را، از روي فهم و هضم شخصي، بداند و بشناسد، كه يكي از اين پنج اصل، امامت است، يعني حكومت عادل و ولايت اخل حق، و اينكه انسان مي‌تواند مطيع چه كسي باشد و با چه دستي بيعت كند.

پس با اين حساب روشن و مستند، پيداست كه گرايش به عصاره (و به اصطلاح فقها، تنقيح مناط شده) محتواي غدير- كه طرح مدينه قرآني و بيان فلسفه سياسي اسلام است- مسئله‌اي تاريخي و مربوط به گذشته‌ها نيست.و كسي كه چنين بپندارد- چنانكه اشاره رفت- از بدفهمي دين است و بياطلاعي، يا بي توجهي، به تاكيد دين بر مسائل انسان- جامعه. بدين گونه مي‌نگريد كه اين خود مي‌تواند آرمان والاي اسلامي و موضعگيري انساني و تلاش قرآني هر مسلمان باشد، و مايه سعادت دو جهاني و سيادت و عزت اقوام مسلمان و عمل به خواسته واقعي پيامبر و تصحيح مسير و بازگشت به اصل.

اين است فلسفه اجتماعي و كمال مطلوب و آرمان والاي كساني كه چون اين نويسنده مي‌انديشند، و در اين مرحله مهم، به عظمت و عمق تكليف پي برده‌اند، و براي تفاهم مسلمين مي‌كوشند و براي نشاندادن واقعيت اسلامي تشيع، و بر طرف

[صفحه 62]

ساختن اتهام‌ها و سوء تفاهم‌ها، و براي ايجاد وحدت راستين و سنتگرايانه، [60] و توجه دادن ذهن جامعه به اصل رهبري مسانخ، و گستردن امكانات ماهوي واقعه غدير. و اين است راز پايداري در شناساندن اين اصل، و گراميداشت كساني كه در اين راه عالمانه و خالصانه گام زده اند. و اين مساله در عمق و مال خويش، از مرز اسلام و وحدت مسلمانان نيز در مي‌گذرد، و مسئله‌اي مي‌شود چنانكه.اسلام خواسته است مربوط به همه انسانها و انسانيتها …