کتابخانه بالقرآن

بانک غدیر صفحه 4592

صفحه 4592

نقدالغدير (ج 11) بر غزالي، با نقدهاي شيخ مجتبي قزويني بر وي- (بيان الفرقان، ج 4).

همچنان نستوه

محقق يانويسنده، بايد در انگاره‌ي كار خويش، دچار سستي و فتور نگردد. چه بسيار ديده مي‌شود كه نويسنده‌ي كتابي، يا مقاله و بحثي، در آغاز پرمايه و بانشاط و برپايه‌ي استقصا و تحقيق دست به كار مي‌شود، اما همين كه كار- در مثل- به نيمه مي‌رسد، لحظه به لحظه افت مي‌كند و سستي مي‌گيرد و نشانه‌هاي خستگي، كم‌تواني، دنباله رها كني و سرسري گيري در آن پديدار مي‌شود تا سرانجام كه به روشني كار از اوج خود فرو مي‌افتد.

اينگونه كاركرد بر خلاف سنت علم و آيين تحقيق و دقت در عمل و رضايت وجدان علمي است، و هم تقصير و كوتاهي است نسبت به حق جامعه، در استفاده و مراجعه به اثر.

محقق بايد، شكيبا باشد، صبر پيشه كند، تاب آورد، توان بنماياند و بر سر هر ريزه از عمل- چه در آغاز آن و چه در انجام- بايستد و خيرگي كند و چيرگي نشان دهد، تا هيچ بخشي و فصلي وهيچ استنتاجي و سنجشي، سرسري گرفته نشود

[صفحه 201]

و آبكي از آب درنيايد. اين راهي است كه محققان بزرگ- آنان كه با علم صميمي شده‌اند و با معرفت اخت، و آنچه آنان را به كار كشانده است عشق به شناختن بوده است و شناساندن، و عشق به مردم و احترام به حق مردم- همواره سپرده‌اند.

مؤلف «الغدير»، از نمونه‌هاي كامل اين روش صحيح وعلمي است. در كار سترگ او، سراسر، هر بحثي را چنان مي‌يابيم كه گويي نخستين بخشي كه از اين كتاب نوشته شده است همين است،از بس كه هر فصل و هر مبحث، از هر نظر، غني است: بسياري از مآخذ، استقصاي آراء، شوربيان، غناي واژگاني، استواري منطق، رزانت استدلال، قدرت تفهيم و تلألؤ الهام.

ناقدان به اين نكته نيز نيك توجه يافته‌اند و هر كدام به گونه‌اي آن را خاطر نشان ساخته‌اند. در بخشهاي ديگر اين كتاب، به نمونه‌هايي از گفته‌هاي ناقدان در اين‌باره برمي‌خوريد.