غدیر، اکمال دین صفحه 45

4. نظر شیعه و اهل سنت درباره صفات امام

اشاره

4. نظر شیعه و اهل سنت درباره صفات امام

شیعه امامیه، شرایط خاصی برای امام قائل است که از جمله آنها عصمت و افضل بودن است. برای نمونه، خواجه نصیرالدین طوسی می گوید: «از جمله شرایط امام، عصمت و افضل بودن است.»(1) و شیخ طوسی می نویسد:

امام باید از زشتی ها و اخلالِ به واجبات، معصوم باشد و از تمام مردم زمان خود افضل باشد.(2)

اما از سخنان بیشتر علمای اهل سنت استفاده می شود که امامت مفضول، با وجود افضل یا فاضل جایز است. برای مثال، باقلانی می نویسد:

اصل اولی آن است که امام، افضل رعیت باشد، به دلیل روایات بسیار که امر به این مطلب کرده است، ولی اگر با تعیین افضل فتنه ای در جامعه ایجاد گردد، عدول از فاضل به مفضول اشکالی ندارد.(3)

بیشتر معتزله بر این عقیده اند که افضل، اولی به امامت است، ولی اگر در تعیین او خوفی حاصل گردد، می توان به مفضول واگذار کرد.(4)

امام الحرمین جوینی هم معتقد است:

رأی معظم اهل سنت بر آن است که امام باید افضل مردم باشد، مگر آنکه در نصب او بر خلافت، حرج و فتنه باشد. در این صورت، نصب غیرافضل (مفضول) اشکالی ندارد، البته اگر استحقاق امامت و رهبری داشته باشد.(5)

به نظر حلبی، هم می گوید: «ابوبکر ابی قحانه معتقد بود مفضول می تواند با وجود افضل، متولی امامت مسلمین گردد.» حلبی بعد از نقل این عبارت

1- کشف المراد، ص 364، به نقل از: الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص 305.
2- علی اصغر رضوانی، شیعه شناسی، به نقل از: شیخ طوسی، الذخیره فی علم الکلام، ص 429.
3- شیعه شناسی، ص 532 ، به نقل از: نصوص الفکر السیاسی، ص 54.
4- همان، ص 141.
5- همان، ص 281.