فرهنگ غدیر صفحه 101

است:«کلّما أراد جبّار من الجبابره هلکه آل محمّد قصمه اللّه» (1)هرجبار و سرکشی از جباران که بخواهد آل محمّد را نابود کند،خداوند او را درهم می شکند.

-علی در فرهنگ عامیانه.

بازی با خلافت

خلافت و جانشینی پیامبر خدا صلّی اللّه علیه و آله امری الهی است و خلیفه نیز باید تالی تلو پیامبر و همسان او در فضایل باشد تا بتواند این بار سنگین را بردوش کشد و کاروان امّت نبوی را به مقصد کمال برساند.امّا اهل سنّت،با دیدی که نسبت به خلافت و خلیفه دارند،آن را در حدّ یک زمامداری عادی تنزّل دادند و از آن قبایی دوختند که به راحتی برتن امثال معاویه و یزید و عبد الملک و متوکّل هم درآید.

علامۀ امینی بحث ارزنده ای در الغدیر با عنوان«نظره فی الخلافه الّتی جاء بها القوم» دارد که به نقد آن تفکر و ترسیم پیامدهای برداشتی آنگونه از خلافت دارد که فشرده ای از آن را می آوریم: (2)

خلافت اسلامی و امامت عامه نزد این جماعت،چیزی جز عهده داری لشکرآرایی و مرزبانی و ردّ ظالم و اقامۀ حدود و تقسیم غنائم و بسیج مردم در حجّ و جنگ و...نیست و هیچ نبوغی در علم بیش از مردم در خلیفه شرط نیست،او با دیگران در دین شناسی همسان است و اگر به اندازۀ قاضیان دانش داشته باشد کافی است و اگر فاسق شود و ستم و گناه کند از خلافت خلع نمی شود و بر امّت است که از او اطاعت کنند،چه خوب باشد یا بد و برکسی جایز نیست با او مخالفت و بر ضدّ او شورش کند.

براساس همین دیدگاه،خلفای«انتخابات فرمایشی»در قضاوت و فتوا از حکم کتاب و سنت فاصله می گرفتند و کسی هم اعتراض و امر به معروف و نهی از منکر نمی کرد،از ترس جان و به ملاحظه حدیثی که از قول پیامبر می آوردند که فرموده است:پس از من هرکس بخواهد کار امت را به تفرقه بکشاند او را گردن بزنید،هرکه باشد!