فرهنگ غدیر صفحه 116

رغب عن دین الإسلام و اتّبع غیر سبیل أهله». (1)این بیعتی عمومی است و هرکس از آن روی گرداند،از اسلام روی گردانده و پیرو راه غیر مسلمانان شده است.در جایی دیگر، برای شاهدان و حاضران بیعت،حق بیعت شکنی قرار نداده است:«لیس للشّاهد أن یرجع». (2)

آنچه در تاریخ خلافت و رهبری امام علی علیه السّلام به صورت جنگ جمل پیش آمد،از پیمان شکنی و نقض بیعتی بود که طلحه و زبیر و مردم بصره مرتکب شدند.این حادثه را سالها پیش رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله خبر داده بود و تکلیف جهاد با پیمان شکنان را هم برای علی علیه السّلام معین کرده بود.خود آن حضرت می فرماید:«امرنی رسول اللّه بقتال النّاکثین»، (3)پیامبر مرا به جنگ با پیمان شکنان فرمان داد.در جایی دیگر می فرماید:«امرت أن أقاتل النّاکثین و القاسطین و المارقین،ففعلت ما امرت»، (4)مأمور بودم که با ناکثین(پیمان شکنان بصره)و قاسطین(ستمگران شام)و مارقین(خوارج نهروان)بجنگیم و من طبق آنچه مأمور بودم عمل کردم.

برخی از کسانی که به ناحق،طمع در ریاست و مال داشتند و تحمّل عدل علی علیه السّلام برایشان دشوار بود،بیعتی را که در آغاز خلافت امیر المؤمنین با وی بسته بودند شکستند و با تحریک مردم و به بهانۀ خونخواهی عثمان،فتنۀ جمل را پدید آوردند.سران این گروه پیمان شکن عبارت بودند از:طلحه،زبیر،عایشه،عبد اللّه بن زبیر،مروان بن حکم،عبد اللّه بن عامر و یعلی بن منیه.دسیسه های معاویه هم در بروز این شورش بی اثر نبود.امام علی علیه السّلام پس از نامه ها،موعظه ها و اتمام حجّتهای فراوان با آنان جنگید و فتنۀ اصحاب جمل را شکست.

جز بیعتی که با امام در آغاز خلافتش کردند،روز غدیر خم نیز بر امامت و خلافت وی بیعتی صورت گرفت و پیامبر دستور داد حاضران با علی علیه السّلام بیعت کنند و او را مولای خود

1- 1) .ارشاد،مفید،ص 130.
2- 2) .نهج البلاغه،صبحی صالح،خطبه 173.
3- 3) .امالی،شیخ طوسی،ص 726.
4- 4) .الغدیر،ج 1 ص 10.