فرهنگ غدیر صفحه 148

مخالفان خلافت ابو بکر بود و آنان چون حاضر نبودند از خانه بیرون آیند،عمر تصمیم گرفت خانه را به آتش بکشد. (1)

تحزّب و شکل گیری اجتماعی سیاسی شیعه،عمدتا در زمان خلافت علی علیه السّلام سامان یافت و پس از شهادت امام علی،بر گرد امام حسن جمع شده با او بیعت کردند.پس از امام مجتبی بر محور امامت حسین بن علی علیه السّلام گرد آمدند و از او می خواستند که با معاویه بجنگد.این اعتقاد نسبت به امامان معصوم در دوره های بعد نیز ادامه یافت (2)و شیعه به عنوان گروهی که خلافت امویان و عباسیان را قبول نداشتند و به امامت أئمّه پای بند بودند به رافضیان(-ردّکنندگان)نامیده شدند.این لقب،گرچه به عنوان یک توهین به کار می رفت،ولی افتخار شیعه آن بود که حکومت خلفای جائر و غاصب را ردّ می کرد و قبول نداشت.

اصطلاح شیعه به عنوان پیروان،نسبت به مخالفان هم(با توجّه به معنای لغوی شیعه) اطلاق می شد و در متون تاریخی و روایات،هم شیعۀ اهل بیت دیده می شود که رهبری آنان با امامان معصوم بوده است،هم شیعۀ آل ابو سفیان(در سخن امام حسین در روز عاشورا)و شیعۀ بنی امیّه که به پیروان معاویه و یزید و خلفای اموی گفته می شد و این نشانۀ تعارض فکری و اختلاف مبنایی این دو خاندان و دو جریان است.

تشیّع،غیر از مسألۀ امامت و خلافت علی علیه السّلام و امامان،در مسائل دیگر اعتقادی، فکری،فقهی هم شاخصهای دیگری دارد و فرقه های متعدّد شیعی ریشه در همین مسائل دارد،مسائلی همچون توحید،قرآن،غلوّ،تشبیه و تجسیم،بداء،عدل الهی، عصمت انبیا،تقیّه،راه تعیین امام،راه استنباط احکام شرع،جایگاه عقل و اجماع،اجتهاد، تخطئه و تصویب،اصول عملی در فقه،در شناخت تشیّع باید مورد توجّه قرار گیرد و به کتابهای مبسوطتر مراجعه شود. (3)علامۀ طباطبایی فشرده ای از اعتقادات اسلامی از نظر

1- 1) .الامامه و السّیاسه،ابن قتیبه دینوری،ج 1 ص 19.
2- 2) .به فرقه های دیگری چون زیدیّه و...هم که به امامت دوازده امام معتقد نیستند،شیعه گفته می شود،چون امام علی و امام حسن و امام حسین علیهم السّلام را قبول دارند.
3- 3) .از جمله در شناخت تشیّع،ر.ک:«این است آیین ما»،«دائره المعارف تشیّع»(واژۀ تشیّع)،«شیعه چه می گوید؟»،«لماذا انا شیعی؟»،«الشیعه بین الحقایق و الأوهام»،«التشیّع نشأته و معالمه»،«شیعه در اسلام»،«دائره المعارف الاسلامیه