فرهنگ غدیر صفحه 155

شیخ صدوق،دربارۀ تقیه می گوید:کتمان حق و پوشیده داشتن عقیده از مخالفان،به خاطر ضرر دینی و دنیوی. (1)چنین رفتاری که معقول و موافق با احتیاط و پنهانکاری در شرایطی که مخالفان در قدرت و اکثریت باشند و آزار برسانند،جزء آموزه های دینی شیعه است.در عصر أئمّه،سلطۀ امویان و عباسیان و بهانه جویی آنان برای کشتن و ایجاد فشار بر شیعه و أئمه و هوادارانشان،گاهی سبب می شد در برخی مسائل اعتقادی و فقهی با تقیه حرف بزنند یا عمل کنند،تا جان پیروان آنان به خطر نیفتد.این دربارۀ هرگروه در اقلیّت نیز می تواند معقول و پذیرفته باشد.البته گاهی تقیّه برای حفظ عقاید،یا از روی ترس از دشمن است،گاهی هم به خاطر پرهیز از ایجاد اختلاف و درگیری و برای حفظ وحدت،که آن را«تقیۀ خوفی»و«تقیۀ کتمانی»و این را«تقیۀ مداراتی»می گویند.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ التّقیّه ترس المؤمن و لا إیمان لمن لا تقیّه له» (2)،تقیّه سپر حفاظتی مؤمن است و کسی که تقیّه ندارد،دین ندارد.این مضمون به صورتهای دیگر نیز نقل شده است.در احادیث،تقیه را در رفتار اصحاب کهف نیز برشمرده اند که با اعتقاد قلبی به خدای یکتا،آن را بروز نمی دادند و در ظاهر مثل همان مسیحیان رفتار می کردند. (3)امام صادق علیه السّلام،ضمن توصیه به مراعات تقیه از سوی پیروانش برای حفاظت ایمان،می فرماید شما در میان این مردم(مخالفان شیعه)همچون زنبور عسل در میان پرندگانید،اگر پرندگان بدانند که چه شهدی در دل زنبور است همۀ آنها را می خورند،اینان نیز اگر بدانند که در دل شما محبت ما خاندان است،شما را با زبانهایشان می خورند و در نهان و آشکار به شما نسبتهایی می دهند. (4)حضرت علی علیه السّلام نیز به یاران خود می فرماید:پس از من شما را وادار می کنند که به من بد بگویید،اگر چنین شد،مانعی ندارد از من بدگویی کنید،ولی از من برائت نجویید،چون من بر آیین محمّدم. (5)امام باقر علیه السّلام نیز می فرمود:«التّقیّه دینی و دین آبائی» (6)،تقیه دین من و پدران من است.

تقیّه،با همۀ لزوم و اهمیتش،نیاز به شناخت موقعیت دارد.گاهی واجب است،گاهی

1- 1) .تصحیح الأعتقاد،ص 115(چاپ کنگرۀ شیخ مفید).
2- 2) .وسائل الشیعه،ج 11 ص 468.
3- 3) .اصول کافی،ج 2 ص 218 ج 8.
4- 4) .همان،ح 5(در باب التقیّه،مرحوم کلینی 23 حدیث ذکر کرده است).
5- 5) .همان،ص 219،ح 10.
6- 6) .همان،ص 219،ح 10.