فرهنگ غدیر صفحه 168

عده ای از زنان که لباس مردان پوشیده بودند،از بصره به مدینه بردند.امام در بصره استقرار یافت،فتنۀ پیمان شکنان به قیمت هزاران کشته و شهید از دو طرف پایان گرفت، ولی جنگ جمل،پیامدهای گوناگونی از نظر مباحث فکری،اعتقادی،سیاسی از خود بر جای گذاشت و به عنوان درسی مهم از عبرتهای تاریخ،ماندگار شد.حادثۀ جنگ جمل بسیار طولانی و پرنکته است که به رؤس کلّی آن اشاره شد.تفصیل ماجرا را در کتب تاریخ باید خواند. (1)-بیعت و بیعت شکنان،ناکثین،طلحه،زبیر،عایشه.

جنگ خندق

نبرد خندق در زمان پیامبر(سال 5 هجری)در غرب مدینه اتفاق افتاد.و نقش سرنوشت ساز و عظیم حضرت علی علیه السّلام در آن،یادکردنی است.سپاه مشرکین مدینه را محاصره کردند.به پیشنهاد سلمان فارسی دور مدینه خندق کندند تا دشمن وارد مدینه نشود.عمرو بن عبدودّ با تعدادی از شجاعان نام آور از خندق گذشتند و در میدانی رویاروی مسلمانان قرار گرفتند و مبارز طلبیدند و کسی جواب نداد.امیر المؤمنین علیه السّلام به میدان او رفت.جملۀ معروف«برز الإیمان کلّه إلی الشّرک کلّه»(همۀ ایمان در برابر همۀ شرک قرار گرفته است)از زبان پیامبر شنیده شد (2)و حضرت علی علیه السّلام را دعا کرد.نبردی سخت درگرفت و امیر المؤمنین با ضربتی عمرو بن عبدودّ را از پای درآورد و سپاه مشرکین گریختند و نبرد به سود مسلمانان پایان یافت.

دربارۀ آن ضربت بی همتا و سرنوشت ساز،رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله فرمود:«لضربه علیّ لعمرو یوم الخندق تعدل عباده الثّقلین» (3)و آن ضربت را برابر با ارزش عبادت جنّ و انس دانست.این ستایش با تعبیرهای مختلف(مثل:لمبارزه علیّ،قتل علیّ و...)آمده است.

1- 1) .از جمله:ر.ک:«الجمل»شیخ مفید،«شرح ابن ابی الحدید»ج 9 و مجلدات دیگر،«مروج الذهب»ج 2،ص 357، «بحار الانوار»ج 32 ص 171،«موسوعه الامام علی بن ابی طالب»،ج 5،«دانشنامۀ امام علی»ج 9،«امام علی بن ابی طالب»عبد الفتاح عبد المقصود،ج 3(فاجعۀ جمل)،«نقش عایشه در تاریخ اسلام»،مرتضی عسکری.
2- 2) .بحار الأنوار،ج 20 ص 215.
3- 3) .عوالی اللّئالی،ج 4 ص 86.