فرهنگ غدیر صفحه 192

ثقل یا ثقل به معنای وزین و سنگین است.از ابو عباس ثعلب پرسیدند چرا به این دو ثقلین گویند؟گفت:چون تمسّک به این دو،سنگین است. (1)نیز به معنای متاع،توشۀ سفر، هرچیز نفیسی که نیازمند حفاظت باشد آمده است.

در روایات متعدّدی از این دو با عنوان«ثقل اکبر»و«ثقل اصغر»یاد شده است.در سخنان علی علیه السّلام به کمیل آمده است:«یا کمیل نحن الثّقل الأصغر و القرآن الثّقل الأکبر». (2)این حدیث،هم منقبتی برای اهل بیت پیامبر است،هم می رساند که آنان عدل و قرین قرآنند،هم مرجعیت علمی و دینی خاندان پیامبر و أئمّۀ معصومین را می رساند،هم به تفکیک ناپذیری«قرآن و عترت»در آن تصریح شده است و اینکه تمسّک به این دو با هم موجب سعادت و رستگاری است.آینده نگری رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله برای فلاح امّت و دوری از گمراهی ایجاب می کرد که راه روشن حق و دین را در سایۀ قرآن و عترت به امت خویش نشان دهد.حضرت بر مسألۀ«تمسّک به آن دو»تأکید داشت و آن را مانع «گمراهی»می دانست.

از اینجا لزوم تبعیت از عترت در همۀ امور و فصل الخطاب دانستن آنان روشن می شود، همان نقشی را که قرآن دارد.جامعیت کتاب و عترت و هدایت جویی از این دو یادگار و معیّت و همراهی آن دو و ضرورت رجوع به آنان از این حدیث روشن می گردد.نیز از این حدیث،عصمت أئمه و عترت نیز به دست می آید.همان گونه که قرآن وحی الهی است و خطایی در آن راه ندارد،امامان نیز معصومند و از هوای نفس و گناه و خطا مصونند.به همین خاطر فرمان داد که به هردو تمسّک جویند و از آن دو جدا نشوند تا گمراه نگردند.

این حدیث،از احادیث متواتر است و شمار بسیاری از اصحاب آن را روایت کرده اند،34 نفر از اصحاب و 19 نفر از تابعین،و از سوی علمای شیعه و سنّی حدیث صحیح شمرده شده است.مرحوم قاضی نور اللّه آن را از 74 راوی اهل سنّت نقل کرده است و در منابع گوناگون به اسناد و راویان آن اشاره شده است. (3)-آیۀ مودّت،قرآن و عترت،اهل بیت،خطبۀ غدیریه.

1- 1) .همان،ثقل هم به معنای متاع و توشۀ سفر است،هم هرچیز نفیسی که نیاز به محافظت دارد(قاموس المحیط)و به معنای سنگین هم آمده است.
2- 2) .اهل البیت فی الکتاب و السّنه،ص 120 به نقل از بشاره المصطفی،ص 29.نیز ر.ک:«عترت،ثقل کبیر»،کمالی دزفولی.
3- 3) .احقاق الحق،ج 8 ص 308،نیز ر.ک:«الغدیر»،ج 1 ص 32 به بعد و ص 294،و«نفحات الأزهار»(خلاصۀ عبقات)ج