فرهنگ غدیر صفحه 306

ابن ابی الحدید دربارۀ سیرۀ سیاسی امام علی علیه السّلام می گوید:«سیاستمدار،وقتی می تواند بر امور مسلّط باشد که در کشورداری به آنچه به فکرش می رسد عمل کند و صلاح حکومتش را در هرچه می شناسد عمل کند،چه موافق شرع باشد چه مخالف.و اگر در سیاست به این شیوه عمل نکند،بعید است که کارش سامان بگیرد و وضعش استحکام یابد.امیر المؤمنین علیه السّلام مقیّد به قیود و حدود شرع و پیروی از ضوابط دین بود و شیوه ای را که در جنگ و نقشۀ اجرایی و تدبیر امور با دین موافق نبود به کار نمی بست،ازاین رو مبنای او در خلافت با مبنای دیگران(مثل معاویه)که متعهّد به ضوابط شرعی نبودند فرق می کرد.سپس می افزاید:آن حضرت در سیاست شدید و در راه خدا و دین سرسخت بود، کاری را که به پسرعمویش سپرد و درخواستی را که برادرش عقیل داشت،ملاحظه نکرد، گروهی را(که اهل غلوّ دربارۀ او بودند)به آتش سوزاند،خانۀ بعضی را خراب کرد،کسانی را دست برید و دیگرانی را به دار کشید.» (1)وی با باطل یک لحظه هم سازش نکرد،معاویه را یک روز هم بر سر کار نگه نداشت،در راه اجرای حق و عدل،از هیچ کس ملاحظه نداشت (إنّه خشن فی ذات اللّه)،حکومت و قدرت را برای اجرای عدالت می خواست،در راه دین با کسی مداهنه و سازشکاری نمی کرد.

می توان چهارچوب«سیاست علوی»را در:خدامحوری،اصول گرایی،عدالت گستری،صداقت و شفافیّت،فروتنی با زیردستان و قاطعیّت با مخالفان و دشمنان و نگاه ابزاری به حکومت نه هدف دانستن آن دانست.وی پیروزی در سایۀ گناه را پیروزی نمی دانست و غلبۀ یافتن با شرّ را شکست می دید (2)و می فرمود:من می دانم که چه چیزیی شما را روبه راه می کند،امّا اصلاح شما را به بهای تباهی خویش قبول ندارم:

«و إنّی لعالم بما یصلحکم و یقیم أودکم،و لکنّی لا أری إصلاحکم بإفساد نفسی» (3).

هدف او از پذیرش بار سنگین زمامداری و خلافت،احیای ارزشهای دینی و دفاع از مظلومان و اجرای حدود الهی بود.خود او می فرمود:«اللّهمّ إنّک تعلم أنّه لم یکن الّذی کان منّا منافسه فی سلطان و لا التماس شییء من فضول الحطام،و لکن لنردّ المعالم من

1- 1) .شرح نهج البلاغه،ابن ابی الحدید،ج 1 ص 28.
2- 2) .همان،حکمت 327.
3- 3) .نهج البلاغه،خطبه 69.