فرهنگ غدیر صفحه 328

کرده اند. (1)عنوان«شورای خلافت»از همین جا وارد فرهنگ سیاسی در اسلام شده است.

-شورای خلافت،انتخاب و انتصاب،خلافت بی دلیل،سقیفۀ بنی ساعده.

شورای خلافت

شیوۀ انتخاب خلیفه پس از عمر به صورت«شورای شش نفره»بود که از سوی عمر تعیین شد.عمر پس از ضربت ابو لؤلؤ و قبل از مرگ خویش شش نفر را به عنوان اعضای شورا تعیین کرد:علی علیه السّلام،عثمان،عبد الرحمان بن عوف،طلحه،زبیر و سعد بن ابی وقّاص و دستور داد این گروه ظرف سه روز یکی را از میان خود به خلافت برگزینند.گفتگوهای زیادی میان آنان گذشت و عمر نظر خود را دربارۀ روحیات و اخلاق و ویژگی تک تک آنان گفت و برای هریک عیوبی برشمرد و عیب علی علیه السّلام را هم شوخ طبع بودن دانست،اعتراف کرد که اگر علی علیه السّلام خلیفه شود،همه را بر راه روشن و نورانی خواهد کشاند. (2)و در نهایت عبد الرحمان بن عوف در جمع مردم انحصار خلافت را میان علی علیه السّلام و عثمان اعلام کرد و از علی علیه السّلام خواست که بپذیرد تا براساس کتاب خدا و سنت پیامبر و عمل ابو بکر و عمل عمر کند و با او بیعت کنند.امام،کتاب خدا و سنت پیامبر را قبول داشت ولی رویّۀ شیخین را نه.امّا عثمان پذیرفت و نتیجۀ آن شورای شوم،خلافت عثمان شد،شورایی که نتیجۀ آن از قبل معلوم بود.

علی علیه السّلام در خطبۀ شقشقیّه(خطبه 3 نهج البلاغه)از شورا گله مندانه یاد می کند«فیا للّه و للشّوری»و از قرار گرفتن خود در کنار دیگرانی که لیاقت نداشتند،ابراز ناراحتی می کند.

حضرت از آغاز نیز شورا و نتیجۀ آن را قبول نداشت،لیکن آنگونه که در زمان ابو بکر و عمر صبری تلخ را پیش گرفت،اینجا هم برای حفظ وحدت و نداشتن یاور و قوی بودن توطئه، کوتاه آمد.

اصل ماجرای شورا از خلافهای آشکار است.اگر خلافت تعیینی و انتصابی است،چرا تعیین پیامبر صلّی اللّه علیه و آله را قبول نکردند و چرا ابو بکر برای خود خلیفه تعیین کرد؟و اگر به رأی آزاد عموم است،چرا آن را در شش نفر منحصر ساختند و تهدید کردند که یکی را از میان خود