فرهنگ غدیر صفحه 364

عثمان بن عفّان

از طایفۀ بنی امیّه و نوادۀ حکم بن عاص بود.در سالهای اولیۀ دعوت اسلام،مسلمان شد.با یکی از دختران پیامبر ازدواج کرد.خصلت اشرافیگری او همواره با او بود.پس از عمر بن خطاب از طریق شورای شش نفره به خلافت رسید و حدود 12 سال خلیفه بود.

در دورۀ او همۀ عمّال و کارگزاران و والیان از بنی امیّه انتخاب شدند و او دست آنان را در هرخلاف و ظلم و سوءاستفاده از بیت المال باز گذاشت و نسبت به اعتراضهای مکرّر مسلمانان اعتنایی نکرد و مغیره را که از دشمنان سرسخت پیامبر و رانده شدۀ او بود پناه داد و ابو ذر را تبعید کرد و کسانی همچون عمار یاسر و ابن مسعود را مورد آزار و اهانت قرار داد.علی علیه السّلام یکی از منتقدان جدّی حکومت او بود.شیوۀ غلط او در کشورداری و بدعتهای او،تعطیل احکام الهی و ظلمهای والیانش جوّی از اعتراض و شورش را پدید آورد و مسلمانان بویژه انقلابیون مصری،تحریک شده او را در خانه اش محاصره کرده و در سال 35 هجری در هشتاد و چند سالگی به قتل رساندند.

وی در پدید آمدن رجعت در امّت محمّدی و حاکم ساختن نظام سلطنت و اشرافیگری و طرد مسلمانان دلسوز و بروز فتنه های بعدی و سلطه یافتن امویان بر مقدّرات اسلام و مسلمین نقش عمده داشت.حضرت علی علیه السّلام در خطبۀ شقشقیّه با تندترین عبارت از شیوۀ خلافت او در حیف و میل و غارت بیت المال انتقاد کرده است. (1)عثمان نیز بدترین برخوردها را با امیر مؤمنان داشت و گاهی حضرت را به بیرون مدینه تبعید می کرد.یک بار که می خواست از زروسیم بیت المال به حضرت علی علیه السّلام حق السکوت بدهد تا حضرت اعتراض نکند و امام نپذیرفت،عثمان عصبانی شد و با چوبی که در دستش بود علی علیه السّلام را زد.تعبیر حضرت در گزارش این واقعه چنین است:«...ثمّ قام الیّ بالقضیب فضربنی،و اللّه ما اردّ یده،حتّی قضی حاجته،فتقنّعت بثوبی و رجعت إلی منزلی و قلت:اللّه بینی و بینک ان کنت أمرتک بمعروف أو نهیت عن منکر» (2)،سپس برخاست و به طرف من آمد