فرهنگ غدیر صفحه 366

میزان اللّه سبحانه الّذی وضعه فی الخلق و نصبه لإقامه الحقّ،فلا تخالفه فی میزانه و لا تعارضه سلطانه»، (1)نیز آن حضرت،عدالت را در رأس دینداری و ایمان و نیکی دانسته،می فرماید:«ألعدل رأس الإیمان،جماع الإحسان و أعلی مراتب الإیمان». (2)

نقطه مقابل آن،استبداد،حق کشی،تبعیض و خودکامگی و تن ندادن به انصاف و حق است که ریشه در غرور و خودپسندی و تکبّر دارد و حکایت از سلطۀ نفسانیات بر انسان می کند.در کلمات امیر المؤمنین،تعابیر و توصیفهای گوناگون و فراوان و نغزی دربارۀ عدالت است و آن را مایۀ آبادانی کشور می داند:«ما عمّرت البلدان بمثل العدل» (3)سرزمین ها به چیزی همچون عدالت،آباد نمی گردد.این حقیقت ناب از کلام پیامبر صلّی اللّه علیه و آله باقی است که«الحکم یبقی مع الکفر و لا یبقی مع الظّلم»،حکومت با کفر می ماند،ولی با ستم،برجا نمی ماند.

عدالت،هم از صفات خداوند است،هم در شاهد و قاضی و امام جماعت معتبر و شرط است،هم در پیشوا و رهبر باید باشد،تا بتواند قسط و عدالت را در جامعه نیز تحقّق بخشد.

عدالت به معنای ملکۀ نفسانی در انسان،نتیجۀ تهذیب نفس و پاکسازی قوۀ عملیه و ایجاد تعادل میان قوّۀ عاقله،عامله،شهویّه و غضبیّه است،یعنی انقیاد عقل عملی در برابر خرد و عقل نظری (4).-عدل علی علیه السّلام،حکومت علوی،عدل خداوند.

عدالت صحابه

از مسائل داغ و مورد نزاع میان شیعه و اهل سنّت در طول تاریخ،این بوده که آیا همۀ صحابه عادل اند؟صحابه چه کسانی اند؟آیا می توان از آنان انتقاد کرد یا برخی را لعنت کرد؟ آنان که مدّعی عدالت همۀ صحابه اند،می خواهند بر خلافهای عظیم و انحرافها و بدعتها و فتنه جویی های برخی از سیاست بازان صدر اسلام،سرپوش بگذارند و اگر هم در

1- 1) .غرر الحکم،ج 2 ص 508.
2- 2) .میزان الحکمه،ج 6 ص 81.
3- 3) .غرر الحکم،ج 6 ص 68،مستدرک الوسائل،باب جهاد النفس،باب 37 ح 8.
4- 4) .تعبیر از مرحوم نراقی در«جامع السعادات»،ج 1 ص 51.