فرهنگ غدیر صفحه 391

علیّ اللّهی

گروه و فرقه ای که از روی غلوّ،به الوهیت و خدا بودن علی علیه السّلام معتقد بودند.این عقیدۀ کفرآمیز در زمان خود حضرت علی علیه السّلام هم بود،در زمان أئمّۀ دیگر هم برخی چنین عقیده ای داشتند.موضع خود آن حضرت و امامان دیگر،برخورد شدید با صاحبان این تفکّر و انحرافی دانستن این عقیده از توحید بود. (1)

ریشۀ پیدایش این تفکّر،گاهی محبّت فوق العاده و گاهی مشاهدۀ برخی معجزات و کارهای خارق عادت و کرامات از آن حضرت بود و این گرایش،ریشه در جهل نسبت به خدا و افراط در علاقه به حضرت علی داشت.دربارۀ حضرت عیسی هم پیروانش برای او به الوهیّت قائل شدند،یا او را در الوهیت،شریک خدا پنداشتند.این فرقه که«غلات» گفته می شود،از فرقه های گمراه به شمار می آیند و با نامهای دیگری همچون نصیریّه و «اهل حق»هم مشهورند.علی اللّهی ها علی علیه السّلام را مظهر تام و تمام ذات حق می دانند و خدا را حلول کرده در وجود او می پندارند و آداب و مراسم و سنن خاصّی دارند. (2)اهل حق بیشتر در مناطق غربی ایران مثل ذهاب،کرند،همدان و در میان کردهای کرکوک و سلیمانیّۀ عراقند.

به نوشته یکی از محققان (3):«غلاه شیعه که غالبا از موالی و غلامان آزادشدۀ ایرانی و ملل دیگرند،از دو دسته بیرون نبودند،یا مردمانی ساده دل و عامی بودند که تحت تأثیر سیمای جذّاب و چشمان نافذ و رفتار متین و کردار پسندیدۀ أئمّۀ شیعه قرار می گرفتند و چون افکار غلوّآمیز را از دین پدران و نیاکان خود به ارث برده بودند،از این جهت مشاهدۀ أئمه و فضیلت و سیادت اخلاقی ایشان بر دیگر بزرگان اسلام آنان را تحت تأثیر قرار می داد...امّا دستۀ دیگر از غلاه را شیّادانی مانند ابو الخطّاب تشکیل می دادند که برای رسیدن به مقامات دنیوی و نفوذ و تأثیر در نفوس مردم و پیداکردن مرید،خود را به أئمّه بسته و در حالی که نسبتهای غلوّآمیز به ایشان می دادند،خود را نیز در مرتبت با

1- 1) .ر.ک:«بحار الأنوار»،ج 25 ص 261 تا 350،«باب نفی الغلوّ فی النبی و الأئمّه».
2- 2) .برای آشنایی بیشتر ر.ک:«لغت نامۀ دهخدا»،واژۀ علی اللّهی(ج 10 ص 14255)،«اسرار العقاید»،میرزا ابو طالب شیرازی،ص 194.
3- 3) .محمّد جواد مشکور.