فرهنگ غدیر صفحه 393

جایگاه خاصّ او نزد شیفتگان،همۀ اقشار را دربر می گیرد.ازاین رو در فرهنگ مردم و فولکلور و آیینهای شفاهی و سنّتهای مردمی و مراسمی که در خانه ها،خانواده ها،جشنها، سوگها،تولّدها،مرگ ومیرها و برخوردها،برگزار می شود،همچنین در مراسم و مناسبتهای مختلف در طول سال،در قصّه ها،افسانه ها،ترانه های عامیانه،نمایشهای بومی و محلّی، تکیه کلامها،نام و یاد«علی»مطرح است. (1)ذکر«ناد علی»(ناد علیّا مظهر العجائب)در مواقع نیاز و حاجت و دشواری و گرفتاری رواج دارد.در ماتم و حمل جنازه،از علی یاد می شود،هنگام قسم خوردن به«مرتضی علی»سوگند می خورند.در باور عوام، رنگین کمان را شمشیر حضرت علی علیه السّلام می دانند،در بسیاری جاها ردّپای علی علیه السّلام یا جای پای اسب او دلدل را به عنوان«قدمگاه»مقدس می شمرند.در مواقع مختلف، کشتی گیران،ورزشکاران باستانی،درویشان و صوفیان،پهلوانان و زورخانه چیان،از آن حضرت استمداد می جویند و یاد می کنند.این معتقدات،در شکل گیری فرهنگ پهلوانی در عصر مغول نقش ایفا می کرده است.

آیین فتوّت و جوانمردی با نام آن پیشوا گره خورده است و باستانی کاران هنگام ورود به زورخانه،«یا علی»می گویند و هنگام ورزش،مدح علی می خوانند،قوّالان و پرده خوانان به شمایل و تصاویر حضرت علی علیه السّلام عشق می ورزند و احترام می کنند.ذو الفقار در این فرهنگ،سمبل سلاح حق بر ضدّ باطل است.در بسیاری نامها«علی»پسوند قرار می گیرد(شیر علی،زلف علی،چراغعلی،عبد العلی،فقیر علی،مجذوب علی،غلامعلی و...) حتی در منطقۀ لرستان که فرهنگی آمیخته از عشق به طبیعت و روح تشیّع و خصلت مردانگی و سلحشوری دارند،تعابیری همچون گرگ علی و ببر علی هم دیده می شود.کوچۀ علی چپ،علی سیاه،سفرۀ علی،علی آباد و...نیز بخشی از این تعابیر عامیانه است.گاهی برای خداحافظی از کلمۀ«یا علی»،یا«علی یارت»یا اگر علی ساربان است می داند شتر را کجا بخواباند یا ببرد،گوشه های دیگری از این فرهنگ است. (2)از دید دیگر،اعتقادات