فرهنگ غدیر صفحه 403

سالم فیصله یابد.» (1)این نحوه رفتار و موضع،شأن امامی است که او را از منصب سیاسی و اجرایی کنار زده اند،امّا مسؤولیت هدایت دینی امّت همچنان برعهدۀ اوست.

امام خمینی در تحلیل سیرۀ علوی چنین می فرماید:«حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام با خلفا همکاری می کردند،چون ظاهرا مطابق دستور دین عمل می نمودند و تشنّجی در کار نبود، تا موقعی که معاویه روی کار آمد و از طریقه و روش خلفا منحرف گشته و خلافت را مبدّل به سلطنت نمود.در این موقع حضرت ناچار شد قیام کند،چون نمی توانست قیام نکند،زیرا روی موازین شرع و عقل نمی توانستند معاویه را یک روز بر مقام خلافت پایدار ببینند.ناصحینی که حضرت را از روی غفلت نصیحت می کردند و می گفتند«بگذار معاویه بماند تا پایه های سلطنت و خلافت شما محکم شود،بعدا او را از مقامی که دارد پایین بیاورید»نمی دانستند که اگر حضرت صبر می کرد،بعدا مورد اعتراض مسلمین واقع می شد و پس از محکم شدن کار،ممکن نبود او را خلع کرد.» (2)شناخت مواضع سیاسی و عملکرد او و یارانش در مقابل سه خلیفۀ پیشین همچنین نحوۀ عمل در مقابل مخالفان و میزان همکاری یا عدم همکاری و آزادی دادن یا سخت گرفتن،حایز اهمیت است و آموزنده که در این خلاصه نمی گنجد. (3)

-خطبۀ شقشقیه،سقیفه،احتجاج و مناشده،غصب خلافت،از خلافت تا سلطنت.

علی علیه السّلام و قرآن

امام علی علیه السّلام از نخستین روزهای نزول وحی،در کنار پیامبر بود و آیات قرآن و صدای جبرئیل را می شنید و معارف قرآن را از پیامبر می آموخت و فکر و جانش،کلام و زندگی اش،گفتار و کردارش همه قرآنی بود.پیامبر خدا صلّی اللّه علیه و آله دربارۀ او فرمود:«علیّ مع

1- 1) .امام در عینیّت جامعه(چاپ چهاردهم)ص 19.
2- 2) .صحیفه نور،ج 1 ص 16.
3- 3) .در این زمینه ها از جمله ر.ک:«علیّ و الخلفاء»2 جلد،جعفر بن محمّد العسکری،«امام علی و زمامداران»علی محمّد میرجلیلی،«تحلیلی بر مواضع سیاسی علی بن ابی طالب»اصغر قائدان،«مواضع سیاسی حضرت علی علیه السّلام در قبال مخالفین»جلال درخشه،«امیر المؤمنین اسوۀ وحدت»محمّد جواد شری ترجمه محمّد رضا عطایی،«تاریخ و سیرۀ سیاسی امیر مؤمنان»و«تاریخ سیاسی اسلام»رسول جعفریان،«علیّ و الحاکمون»محمّد صادقی،«انقلاب تکاملی اسلام» جلال الدین فارسی،بخش 2 و 3،«موسوعه الامام علی بن ابی طالب»و ترجمه آن،ج 3.