فرهنگ غدیر صفحه 430

غلوّ،نسبت دادن صفات و فضایل و معجزات به پیامبر و أئمّه،از نوع کارهایی که مخصوص به خداوند است می باشد(غلوّ در فضایل)و هرسه مورد در میان غلات وجود داشته است و امامان معصوم،غلات را ملحد و خارج از دین معرفی کرده اند.

هرچند خلقت خاصّ معصومین و علم لدنّی آنان و ولایت تکوینی ایشان و فضایل و کمالات بسیار والای اهل بیت و حضرت امیر علیه السّلام برتر از آن است که درک انسانهای عادی به آن برسد و شخصیت آنان همچنان ناشناخته مانده است،امّا افراط در مورد آنان نیز به حدّ غلوّ می رسد که نوعی انحراف در عقیده است و خود آن معصومین در مقابل اینگونه گرایشها و قاطعانه ایستادند و اهل غلوّ را طرد کردند.مسألۀ علم غیب أئمّه و ولایت تکوینی آنان و طینت و خلقت نور پاک ایشان و کرامات و خوارق عادات و معجزاتی که داشتند،پیوسته در کتابهای کلامی بحث و حدّ و حریم آن ترسیم شده است.مقتضای حدیث امام علی علیه السّلام که فرمود:«إیّاکم و الغلوّ فینا،قولوا انّا عبید مربوبون و قولوا فی فضلنا ما شئتم» (1)،یا اینکه فرمود:«لا تتجاوزوا بنا العبودیّه،ثمّ قولوا ما شئتم و لن تبلغوا» (2)و سخن امام صادق علیه السّلام:«اجعلونا مخلوقین و قولوا فینا ما شئتم» (3)،همه می فهماند که اوّلا مقام آنان بسی ارجمند است و هرچه دربارۀ آنان بگوییم و بیندیشیم،به کنه ذات و مقام والایشان نخواهیم رسید،ثانیا نباید آنان را از حدّ بندگی و مخلوق بودن و مربوب بودن بالاتر برد.

نسبتهای غلوآمیز دربارۀ امیر المؤمنین علیه السّلام بیش از دیگر أئمّه بوده است و اغلب،اینگونه اعتقادات،یا از افراط در علاقه و دوستی سرچشمه می گیرد،یا از ضعف بینشهای اعتقادی و جهل به مبانی دین.به تعبیر دیگر،گاهی علل روانی دارد،گاهی علل اجتماعی و گاهی علل دینی و گاهی هم سیاسی.حضرت علی علیه السّلام به دو گروه افراطی در دوستی و دشمنی نسبت به خود اشاره فرموده و هردو را مورد هلاکت معرفی می کند:«هلک فیّ رجلان:

1- 1) .بحار الأنوار،ج 25 ص 270.
2- 2) .بحار الأنوار،ج 25 ص 270.
3- 3) .همان،ص 279.