فرهنگ غدیر صفحه 468

دو وزنۀ سنگین،یکی کتاب خدا،دیگری اهل بیت پیامبر،که قرآن را«ثقل اکبر»گویند و عترت را«ثقل اصغر». (1)سخنی که از پیامبر در این مورد نقل شده،به«حدیث ثقلین» معروف است.حدیث ثقلین با عبارات مختلف در منابع فراوان نقل شده و پیامبر خدا در موقعیّتهای متعدّدی همچون:در حجه الوداع،در روز عرفه،در مسجد خیف،در غدیر خم، در خطبه ای بر منبر،در روزهای بیماری در خانۀ خود و...بر آن تأکید کرده است.یکی از نقل ها چنین است:

«انّی قد ترکت فیکم الثّقلین،و أحدهما أکبر من الآخر:«کتاب اللّه»،حبل ممدود من السّماء الی الأرض و«عترتی»أهل بیتی،الا و إنّهما لن یفترقا حتّی یردا علیّ الحوض» (2)من در میان شما دو چیز سنگین و نفیس برجای نهادم،یکی بزرگتر از دیگری است،کتاب خدا که ریسمانی است کشیده شده از آسمان به سوی زمین و خاندان و عترتم، آگاه باشید که این دو از هم جدا نخواهند شد تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.

در روایات دیگر سخن از سؤال و بازخواست دربارۀ این دو،لزوم تمسّک به آن دو، عمل به وظیفه دربارۀ آنها،برخورد شایسته با آنان،هدایت جویی از این دو امانت و ودیعه است.ابو ذر هم متن حدیث را اینگونه نقل کرده است:«انّی تارک فیکم الثّقلین،أحدهما أکبر من الآخر:کتاب اللّه و أهل بیتی،ان تمسّکتم بهما لن تضلّوا». (3)مهم،آموختن و مهرورزی و اطاعت و تسلیم در برابر قرآن و عترت است که عامل نجات و کامیابی است. (4)

در برخی منابع اهل سنت،«کتاب اللّه و سنّتی»نقل شده،لیکن تکیه بر«قرآن و عترت» در منابع فراوانی از روایات عامه و خاصّه دیده می شود.

-حدیث ثقلین،علی علیه السّلام در قرآن،فضایل اهل بیت،عترت،ثقلین.

1- 1) .امام علی علیه السّلام:یا کمیل،نحن الثقل الأصغر و القرآن الثقل الأکبر(بشاره المصطفی،ص 29،و سفینه البحار،به نقل از ارشاد).
2- 2) .بحار الأنوار،ج 23 ص 113،نیز با عبارتهای گوناگون ج 34 ص 322،ج 5 ص 68،ج 22 ص 475،ج 36 ص 329.
3- 3) .اهل البیت فی الکتاب و السنّه،ص 122.
4- 4) .دربارۀ«عترت»،به این مدخل در کتاب«فرهنگ عاشورا»از نویسنده مراجعه کنید.