فرهنگ غدیر صفحه 48

روزش را به عبادت و روزه بپردازد و همۀ مالش را صدقه بدهد و همۀ عمرش را به حج برود،امّا ولایت ولیّ خدا را نشناسد تا با او تولّی داشته باشد و اعمالش با راهنمایی ولیّ خدا باشد،حقّ پاداشی ندارد و از اهل ایمان نیست.

اینگونه احادیث،نشان می دهد که بعد اصلی اسلام،بعد عملی است،چه به صورت نماز و روزه و ارتباط با خدا،چه با زکات که ادای حق الناس و تعدیل ثروت در جامعه است، چه در قالب امامت و ولایت و حج که بعد اجتماعی و سیاسی دین را نشان می دهد. (1)

-ولایت،امامت،قرآن و عترت.

از خلافت تا سلطنت

نظام سیاسی و حکومتی اسلام،بر پایۀ«امامت»است.حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله علاوه بر نبوّت،امامت داشت و امامت شیعی تداوم همان رسالت نبوی است.اگر برای جانشینی حضرت محمّد صلّی اللّه علیه و آله نیز خلافت به کار رفته است،جانشینی از آن حضرت در امر امامت است.

عنوان«خلیفه»برای حاکمان پس از پیامبر خدا به لحاظ ادامۀ آن خط و برنامه بود.بنی امیّه پیوسته درصدد به دست آوردن حکومتی چون سلطنت بودند و در این راه می کوشیدند.با روی کار آمدن عثمان تلاش برای تغییر نظام سیاسی اسلام از خلافت به سلطنت شدّت یافت.در زمان استیلای معاویه،این نیت و طرح علنی شد.حاکمان را سلطان و حکومت را سلطنت می گفتند و ابایی نداشتند.این را پیامبر نیز پیشگویی کرده و فرموده بود که اگر اینان بر شما سلطه یابند،همچون پادشاهان ایران و روم با شما رفتار می کنند:«و اللّه لو ولّوا علیکم لعملوا فیکم بعمل کسری و قیصر». (2)این را آگاهان از سپاه علی علیه السّلام هم می دانستند و در نطقهای خود در میدان صفین آشکارا می گفتند.عمّار یاسر در دعوت مردم به جنگ با معاویه می گفت:اینان سابقه ای در اسلام ندارند که شایستۀ پیروی باشند، همراهان خود را با این شعار که«عثمان مظلومانه کشته شد»فریب دادند تا بدین وسیله به پادشاهی و دیکتاتوری خود برسند.این نیرنگی بود که با آن به اهدافشان رسیدند. (3)

آنچه اتفاق افتاد،رجعتی فاحش در نظام سیاسی اسلام و تبدیل خلافت به سلطنت و

1- 1) .دربارۀ احادیث این ارکان،ر.ک:«بحار الأنوار»،ج 65 ص 329 تا 396(باب دعائم الایمان و الاسلام).
2- 2) .الامامه و السیاسه،ج 1 ص 133.
3- 3) .شرح نهج البلاغه،ابن ابی الحدید،ج 5 ص 252.