فرهنگ غدیر صفحه 497

کوفه

از شهرهای مهم و تاریخی عراق،که پیشتر در قلمرو حکومت ساسانیان بود و در زمان خلیفۀ دوم به تصرف مسلمانان درآمد و ابتدا نقشۀ مسجد جامع طرّاحی شد و گسترش شهر بر محور آن انجام گرفت و محلّ استقرار نیروهای رزمنده و قبایل عرب مسلمان گشت و عظمت یافت.در تاریخ اسلام،شاهد حوادث بسیار و تحوّلات شگفت بوده است.

امیر المؤمنین علیه السّلام کوفه را مقرّ خلافت خویش قرار داد.و بنا به روایات،امام زمان علیه السّلام نیز پس از ظهور،در کوفه مستقر خواهد شد و سپاهیان خویش را از آنجا به اطراف اعزام خواهد نمود. (1)از این شهر با نام«کوفان»هم یاد شده است.

کوفه شهر بافضیلتی است و در روایات از آن ستایش شده و امام صادق علیه السّلام دربارۀ آن سرزمین فرموده است:«...تربه تحبّنا و نحبّه» (2)،خاکی است که دوستدار ماست،ما هم آن را دوست داریم.کوفه سرزمین شیعیان اهل بیت بوده و چهره های درخشانی از این شهر و قبایل اطرافش در راه علی علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام و اهل بیت پیامبر جانفشانی کرده اند و امویان پیوسته بغض و کینۀ شیعۀ علی علیه السّلام را در این سرزمین در دل داشته و به سرکوبی آنان پرداختند.قیامهای متعددی در این شهر به هواداری اهل بیت و مبارزه با جبّاران اموی و عباسی شکل گرفته است؛گرچه در تاریخ،مردم کوفه به تلوّن و بی ثباتی و بی وفایی شهرت یافته اند و شعار«ما اهل کوفه نیستیم،علی تنها بماند»،ناظر به این سوءپیشینۀ تاریخی است. (3)منابع فراوانی دربارۀ تاریخ،پیشینه،بزرگان،حوادث،فضایل و قبایل این شهر وجود دارد که طالبان به آنها مراجعه کنند. (4)دربارۀ بی وفایی کوفیان و محرومیت کوفه از شناخت علی علیه السّلام و شهادت مولا در این شهر،به ابیاتی از یکی از شاعران معاصر اشاره می شود:

1- 1) .ارشاد،مفید،ج 2 ص 379.
2- 2) .سفینه البحار،ج 2 ص 499.
3- 3) .در این زمینه ر.ک:«فرهنگ عاشورا»،مدخل کوفیان و کوفه.
4- 4) .از جمله ر.ک:«فضل الکوفه و مساجدها»مشهدی،«تاریخ الکوفه»براقی،«کوفه از نظر مذهبی»سیّد عباس حسینی، «العتبات المقدسه فی الکوفه»طریحی،«معجم البلدان»حموی،ذیل نام این شهر،«دانشنامۀ امام علی»،ج 9 مقالۀ کوفه، «سیمای کوفه»گلی زواره ای،«فرهنگ عاشورا»،ذیل عنوان کوفه،«کوفه،پیدایش شهر اسلامی»،هشام جعیط،ترجمه ابو الحسن سروقد مقدم،فصلنامۀ«مشکوه»،شمارۀ 53 مقالۀ«مردم شناسی کوفه».