فرهنگ غدیر صفحه 82

امام صادق علیه السّلام به نقل از نوشتۀ پدر بزرگوارشان،امامان را بر دو نوع می داند:امام هدایت و امام گمراهی و دلیل نوری و ناری بودن اینگونه پیشوایان را مقدم داشتن حکم و فرمان خدا بر حکم و فرمان خود و به عکس برمی شمارد و از ویژگیهای پیشوای گمراهی، هوی پرستی و مخالفت با احکام خدا در قرآن کریم برمی شمارد:«قرأت فی کتاب أبی:

الأئمّه فی کتاب اللّه إمامان:إمام هدی و إمام ضلال،فأمّا أئمّه الهدی فیقدّمون أمر اللّه قبل أمرهم و حکم اللّه قبل حکمهم و امّا أئمّه الضّلال فإنّهم یقدّمون أمرهم قبل أمر اللّه و حکمهم قبل حکم اللّه،إتّباعا لأهوائهم و خلافا لما فی الکتاب.» (1)و در سخن دیگری آن حضرت از دوگونه امام یاد می کند:برّ و فاجر که همان امام نور و نارند. (2)

امیر المؤمنین علیه السّلام بهترین بندگان خدا را«امام عدل»می داند:«إنّ افضل عباد اللّه إمام عادل...» (3)و بدترین مردم را نیز«امام جائر»می داند که هم خود گمراه است،هم دیگران را به گمراهی می کشاند:«انّ شرّ النّاس عند اللّه إمام جائر ضلّ و ضلّ به» (4)و از ابلیس که در برابر فرمان خدا گردن کشی کرد و حاضر نشد برای آدم سجده کند،به عنوان«امام المتعصّبین»یاد می کند (5)و در جای دیگر،پیشوای هدایت و پیشوای گمراهی را یکسان نمی داند:«فإنّه لا سواء إمام الهدی و إمام الرّدی». (6)

در نگاه علی علیه السّلام نیز امام نور و امام نار هست،خود را امام حق می داند و معاویه را امام باطل و گله مندانه از یارانش،می فرماید:«...بمعصیتکم إمامکم فی الحقّ و طاعتهم إمامهم فی الباطل»، (7)با این وضع که سپاه شام در راه باطل خود متحدند و شما در راه حق خویش پراکنده،آنان در باطل،امام خود را پیروی می کنند و شما امام خود را در مسیر حق نافرمانی می کنید،بیم آن می رود که آنان غلبه کنند و قدرت را از شما بگیرند.در جای دیگر،پیش بینی می کند که با عهدشکنیها و اختلافات،برخی از قدرت طلبان دورۀ تشکیل شورا،پیشوا و رهبر گمراهان و پیرو جاهلان باشند:«...حتّی یکون بعضکم أئمّه

1- 1) .بحار الأنوار،ج 24 ص 156 ح 14.
2- 2) .همان،ص 157.
3- 3) .نهج البلاغه،خطبۀ 153(صبحی صالح).
4- 4) .همان،خطبۀ 164.
5- 5) .همان،خطبۀ 192(خطبه قاصعه).
6- 6) .همان،نامۀ 27.
7- 7) .همان،خطبۀ 25.