فرهنگ غدیر صفحه 9

آل،دربارۀ کسانی به کار برده می شود که مخصوص و متّصل به یک شخص اند،یا از روی قرابت و خویشاوندی،یا از روی موالات.آل پیامبر،خویشاوندان اویند.هرآل نبیّ،امّت نبی هست،امّا هرامّت نبیّ،آل او نیست. (1)«آل الرّجل،اهله و عیاله و اتباعه». (2)به گروه، خاندان و فرزندان هرکس آل او گفته می شود.در قرآن نیز آل موسی،آل فرعون،آل ابراهیم،آل داود،آل یعقوب و...به کار رفته است.

وقتی«آل محمّد»گفته می شود،عترت پاک پیامبر و خاندان آن حضرت موردنظر است که از آنان به«اهل بیت»هم تعبیر شده است.آل محمّد و عترت و اهل بیت،شامل همسران آن حضرت نمی شود.وقتی آیۀ تطهیر دربارۀ اهل بیت نازل شد،امّ سلمه همسر پیامبر پرسید:آیا من از اهل تو نیستم؟فرمود:تو به سوی نیکی و خیری،لیکن اهل بیت من اینان(علی،فاطمه،حسن و حسین)هستند. (3)وقتی پیامبر دربارۀ اهل بیت خویش سفارش می کرد،پرسیدند:اهل بیت تو کیانند؟فرمود:«علیّ و سبطای و تسعه من ولد الحسین أئمّه امناء معصومون،الا انّهم اهل بیتی و عترتی من لحمی و دمی» (4)،اهل بیت من علی علیه السّلام و دو نواده ام و نه امام از فرزندان حسین علیه السّلام اند،امامان امین و معصوم،اینان اهل بیت و عترت منند،از گوشت و خون من.

امامان شیعه،پیوسته تأکید داشتند که«آل محمّد»را مطرح کنند و بر آنان درود بفرستند.این نوعی خط سیاسی در مقابل شیوۀ امویان و عباسیان نیز به شمار می رفت که تلاش بر محو نام این خاندان داشتند.صلوات بر پیامبر و آل محمّد،ازاین رو مورد تأکید است.اینکه پیامبر فرمود:هرکس بر من صلوات بفرستد ولی بر آل من نفرستد،بوی بهشت به مشامش نمی رسد، (5)برای توجّه دادن به این مسیر نورانی و صراط حقّی است که منتهی به خدا می شود.پیامبر اسلام،اساس اسلام را حبّ اهل بیت دانسته است:«اساس الإسلام حبنّا اهل البیت» (6)و از معارف دینی هرچه از این خانه و خاندان بیرون نیامده

1- 1) .مفردات،راغب اصفهانی(واژۀ آل).
2- 2) .معجم الألفاظ و الأعلام القرآنیه،محمّد اسماعیل ابراهیم.
3- 3) .کافی،ج 1 ص 287.
4- 4) .اهل البیت فی الکتاب و السنّه،ص 51.
5- 5) .وسائل الشیعه،ج 4 ص 1219،نیز به مدخل«صلوات»در همین کتاب مراجعه شود.
6- 6) .همان،ج 11 ص 141.