شاخصه های تربیت آرمانی از نظرگاه امیرالمؤمنین علیه السلام صفحه 207

1- ابن بابویه قمی، 1404 ق، ج 4: 379.

2- (خوانساری، 1390ش، ج 3: 323)

اصل تدبر

تدبر به معنای نظر در عواقب امور و عاقبت اندیشی و تبصتر و تأمل و تفهم در امری است.(1) و یا تدبر عبارت است از نگریستن در پایان کارها که این به تفکر نزدیک است جز اینکه تفکر، تصرف قلب است با نگریستن در دلیل، و تدبر، تصرف آن است با نگریستن در عواقب.(2) کسی که اهل تدبر نباشد در ظواهر هستی می ماند و راه به حقیقت عالم نمی برد. هر چه آدمی از تربیت حقیقی و حکیمانه برخوردار باشد، عاقبت اندیشی او بیشتر می گردد که شأن حقیقی آدمی نیز به تدبر است. امیر مؤمنان (علیه السلام) در این جایگاه فرموده اند: «إنما العقل التجنب من الإثم والنظر فی العواقب والأخذ بالحزم: به درستی که شأن عقل، پرهیز نمودن از گناه و نظر کردن .